Stawonogi

O jaki robaczek shiny mnie odwiedził #robaczki #owady

Może @Onestone mi podpowie kto to

Dziś wpis o Oecophylla smaragdina – mrówce tkaczce, jednym z najbardziej fascynujących gatunków mrówek tropikalnych Azji i Australii.

Oecophylla smaragdina to gatunek mrówki nadrzewnej, znanej z niezwykłej umiejętności budowania gniazd z liści. Robotnice, wykorzystując jedwab produkowany przez larwy, „zszywają” żywe liście, tworząc rozległe gniazda w koronach drzew. Kolonie mogą liczyć nawet pół miliona osobników i składać się z kilkudziesięciu, a czasem ponad stu gniazd rozlokowanych na sąsiadujących drzewach. W jednej kolonii znajduje się zazwyczaj tylko jedna królowa, która przebywa w jednym z gniazd, a jej potomstwo jest przenoszone przez robotnice do innych części kolonii. Życie dojrzałej kolonii może trwać nawet osiem lat.

Robotnice Oecophylla smaragdina są pomarańczowe, mają długość od 5 do 10 mm, przy czym większe robotnice posiadają długie nogi i potężne żuwaczki, odpowiedzialne za budowę gniazd i obronę terytorium. Królowa osiąga długość 20–25 mm i zwykle ma zielonkawobrązowe ubarwienie, co dało gatunkowi nazwę „smaragdina” – szmaragdowa.

Mrówki te zamieszkują tropikalne i subtropikalne lasy Azji Południowej, Południowo-Wschodniej oraz północnej Australii. Preferują środowiska bogate w drzewa, choć gniazda można spotkać także na krzewach, a nawet na konstrukcjach stworzonych przez człowieka, takich jak dachy czy słupy telegraficzne.

Mrówki są aktywne głównie w dzień, a ich aktywność osiąga szczyt w najcieplejszych godzinach popołudnia. Robotnice są bardzo agresywne w obronie kolonii i potrafią boleśnie gryźć, choć nie posiadają żądła. Współpraca w kolonii jest niezwykle rozwinięta – mrówki wspólnie budują gniazda, bronią terytorium, opiekują się potomstwem i polują na zdobycz. Komunikują się za pomocą dotyku i feromonów, co pozwala im skutecznie koordynować działania.

Pokarm Oecophylla smaragdina stanowią głównie drobne bezkręgowce, które aktywnie polują na drzewach, ale ważnym źródłem energii jest również spadź produkowana przez mszyce i czerwce, które mrówki „hodują” i chronią. Zdarza się też, że korzystają z nektaru i innych wydzielin roślinnych.

Rozmnażanie odbywa się poprzez loty godowe, podczas których młode królowe kopulują z samcami, a następnie zakładają nowe kolonie. Początkowo kilka królowych może współpracować przy budowie pierwszego gniazda, ale ostatecznie tylko jedna z nich przeżywa i zostaje matką całej kolonii. Larwy są karmione przez robotnice i wykorzystywane do produkcji jedwabiu potrzebnego do budowy gniazd.

Mrówki tkaczki odgrywają istotną rolę w ekosystemach tropikalnych – są drapieżnikami ograniczającymi liczebność szkodników roślin, a ich obecność wykorzystywana jest nawet w tradycyjnej ochronie upraw. Oecophylla smaragdina to nie tylko mistrzowie inżynierii w świecie owadów, ale także ważny element tropikalnych lasów i upraw.

#porannyrobal #mrowki

Dziś wpis o Harmonia axyridis – biedronce azjatyckiej, jednym z najbardziej rozpoznawalnych i kontrowersyjnych chrząszczy ostatnich dekad.

To duży przedstawiciel rodziny biedronkowatych (Coccinellidae), długość ciała wynosi 5,5–8,5 mm. Kształt owalny, wypukły, z charakterystycznie „gładkim” przejściem między pokrywami, przedpleczem i głową. Gatunek ten jest niezwykle zmienny – spotyka się formy pomarańczowe lub czerwone z 0–22 czarnymi kropkami (forma succinea), a także czarne z dwoma (conspicua) lub czterema (spectabilis) czerwonymi plamami. Przedplecze zwykle białe z czarnym wzorem przypominającym literę „M”. Spód ciała ciemnobrązowy z szerokim, rdzawym obrzeżeniem, nogi zawsze rdzawobrązowe.

Jaja żółte, ok. 1,2 mm długości, przed wylęgiem ciemnieją. Larwy wydłużone, czarne z pomarańczowymi plamkami, pokryte kolcami.

Biedronka azjatycka pochodzi z wschodniej Azji (Syberia, Chiny, Japonia, Korea, Mongolia, Tajwan). Została celowo introdukowana do Ameryki Północnej i Europy jako naturalny wróg mszyc i czerwców. Bardzo szybko wymknęła się spod kontroli i rozprzestrzeniła na niemal całym świecie – obecnie występuje w obu Amerykach, Europie, Afryce, Nowej Zelandii, a w Polsce po raz pierwszy stwierdzona w 2006 roku, dziś jest już pospolita w całym kraju.

Zamieszkuje bardzo zróżnicowane środowiska:

Lasy liściaste i mieszane

- Parki, ogrody, sady

- Pola uprawne, łąki, obrzeża miast

- Często zasiedla drzewa: klon, wierzba, lipa, dąb, brzoza, sosna

- W okresie jesiennym masowo gromadzi się na budynkach, szukając miejsc do zimowania – często w domach i mieszkaniach.

Dorosłe aktywne od wiosny do późnej jesieni.

W chłodniejszych miesiącach przechodzą w stan diapauzy, zimując w skupiskach nawet po kilkaset osobników.

Wydzielają feromony agregacyjne, a także substancje obronne (harmonina) o nieprzyjemnym zapachu i gorzkim smaku, mogące powodować reakcje alergiczne u ludzi.

Jest to bardzo żarłoczny drapieżca: zjada mszyce, czerwie, larwy motyli, jaja owadów, roztocza.

W razie braku pokarmu potrafi zjadać jaja i larwy innych biedronek, a nawet własnego gatunku (kanibalizm).

Sporadycznie uszkadza owoce (winogrona, jabłka), szczególnie pod koniec sezonu wegetacyjnego.

Samice składają jaja na spodniej stronie liści w pobliżu kolonii mszyc.

Larwy rozwijają się przez 4 stadia, żerując intensywnie na mszycach i innych drobnych owadach.

W sprzyjających warunkach rozwój od jaja do dorosłego trwa ok. 1 miesiąca, a w ciągu roku może pojawić się kilka pokoleń.

Wypiera rodzime gatunki biedronek, konkurując o pokarm i zjadając ich larwy oraz jaja.

#chrzaszcze #porannyrobal

Dawno nie było motyla, więc dziś wpis o Papilio machaon – paziu królowej, jednym z najpiękniejszych i najbardziej okazałych motyli dziennych Europy.

To duży motyl, rozpiętość skrzydeł wynosi 60–85 mm, długość ciała 34–45 mm. Skrzydła mają żółte tło z charakterystycznym czarnym i niebieskim rysunkiem, a tylne skrzydła zakończone są wyraźnymi „ogonkami” długości do 10 mm. Ciało smukłe, głowa mała, czułki zakończone buławką.

Gąsienica jest mięsista, początkowo czarna z czerwonymi wypustkami, później zielona w czarne i pomarańczowe pasy. Podrażniona wysuwa pomarańczowe widełki (osmeterium), które odstraszają drapieżniki. Poczwarka bywa zielona lub szarobrunatna.

Zasięg:

Paź królowej występuje w całej Europie, Azji i północnej Afryce, sięga nawet do koła podbiegunowego i wysoko w góry (w Tybecie do 4500 m n.p.m.). W Polsce jest gatunkiem pospolitym, choć lokalnie liczebność spada.

Zamieszkuje otwarte tereny: łąki, murawy, przydroża, ogrody, skraje lasów, a także pola uprawne z roślinami selerowatymi (np. koper, marchew, pietruszka).

Dorosłe motyle aktywne są od końca kwietnia do końca sierpnia, w dwóch, a w sprzyjających latach nawet trzech pokoleniach. Samce często gromadzą się na wzniesieniach, gdzie szukają partnerek.

Gąsienice żerują głównie na roślinach selerowatych (Apiaceae), takich jak koper, marchew, pietruszka, a także na rutowatych (Rutaceae). Zimuje poczwarka.

Paź królowej był kiedyś objęty ochroną w Polsce, dziś nie jest już gatunkiem chronionym, choć liczba stanowisk stopniowo się zmniejsza z powodu zanikania siedlisk i rozwoju zabudowy.

#porannyrobal #motyle

Dziś wpis o Polyphylla fullo – wałkarzu lipczyku, jednym z największych i najbardziej charakterystycznych chrząszczy Europy.

(Zainspirowany przez @szczekoscisk )

Jest to owad o długości 32–40 mm, ciało bardzo masywne i wypukłe. Samce mają wyjątkowo okazałe, wachlarzowate czułki złożone z 7 dużych członów, samice – z 5 mniejszych. Całe ciało pokryte jest gęstymi, żółtawymi włoskami, a na brązowych pokrywach widoczne są marmurkowe, białe plamki.

Zasięg: Europa Środkowa i Południowa, północna Afryka, Bliski Wschód aż po Kaukaz i Iran. W Polsce spotykany lokalnie, głównie na południu i wschodzie kraju, ale bywa liczny w odpowiednich siedliskach.

Zamieszkuje tereny piaszczyste, skraje suchych borów sosnowych, wrzosowiska, wydmy, obrzeża upraw i młodników. Preferuje gleby lekkie i piaszczyste, często w pobliżu rzek i lasów sosnowych.

Dorosłe owady aktywne są od końca czerwca do sierpnia, najchętniej o zmierzchu i nocą, kiedy przylatują do świateł. W dzień ukrywają się w ściółce lub na gałęziach drzew. Żerują głównie na igłach sosny i modrzewia, ale także na liściach dębu, buka, robinii akacjowej i innych drzew liściastych.

Samice składają do 30 jaj w piaszczystą, wilgotną glebę na głębokości 15–30 cm, najczęściej w pobliżu młodych sosen lub innych drzew, gdzie odbywała się kopulacja. Po złożeniu jaj samica ginie pod ziemią.

Larwy (pędraki) są bardzo duże (do 60–80 mm długości), białe, z żółtymi odnóżami i ciemnobrązową głową. Przez 3–4 lata żerują na korzeniach traw, krzewów i drzew – szczególnie młodych sosen i brzóz, ale także dębu, osiki, rokitnika czy robinii. Starsze larwy mogą powodować zamieranie roślin, zwłaszcza w uprawach leśnych i sadach.

Przepoczwarczenie następuje głęboko w glebie, larwy budują komory poczwarkowe z ziemi i odchodów. Dorosłe chrząszcze wychodzą z ziemi w kolejnym sezonie.

Larwy Polyphylla fullo odgrywają ważną rolę w rozkładzie materii organicznej i napowietrzaniu gleby, choć w uprawach mogą być szkodnikami. Dorosłe chrząszcze są ważnym elementem ekosystemów leśnych.

#chrzaszcze #porannyrobal

Dziś wpis o Cetonia aurata – kruszczycy złotawce, jednym z najpiękniejszych i najbardziej rozpoznawalnych chrząszczy Europy. (Dzięki @SpokoZiomek !)

Jest to owad o długości 14–20 mm, ciało lekko spłaszczone.

Ubarwienie metalicznie zielone, czasem z odcieniami złota, miedzi, brązu, niebieskiego lub fioletowego. Na pokrywach widoczne są białe, poprzeczne plamki lub paski.

Podczas lotu pokrywy skrzydeł pozostają zamknięte, a błoniaste skrzydła wysuwają się przez szczelinę między pokrywami a odwłokiem.

Zasięg: Prawie cała Europa (poza północną Skandynawią), Azja Mniejsza, Rosja, Bliski Wschód, aż po północne Chiny i Mongolię.

Zamieszkuje łąki, skraje lasów, ogrody, parki, polany, tereny ruderalne.

W Polsce gatunek bardzo pospolity, łatwy do zaobserwowania na kwiatach w słoneczne dni.

Dorosłe owady aktywne od maja do sierpnia, najchętniej w ciepłe, słoneczne dni.

Zjadają nektar, pyłek, kwiaty (szczególnie czarny bez, wiązówka, jarzębina, głóg, piwonia), czasem owoce.

Samice składają jaja w próchnie drzew liściastych lub w ziemi bogatej w materię organiczną.

Larwy tzw. pędraki, żyją w próchnie, kompoście lub martwych częściach roślin, żerują nawet do dwóch lat, osiągają do 35 mm długości. Przepoczwarczają się w kokonie zbudowanym z ziemi i odchodów.

Larwy przyczyniają się do rozkładu martwej materii organicznej, a dorosłe są ważnymi zapylaczami.

#chrzaszcze #porannyrobal

Dawno nie było żadnej ważki, więc dziś trochę o Sympetrum flaveolum, czyli szablaku żółtym.

To niewielka, ale niezwykle efektowna ważka.

Długość ciała: do 37 mm, rozpiętość skrzydeł ok. 60 mm.

Samiec: ciało intensywnie czerwono-pomarańczowe, górna część oczu ceglastoczerwona, dolna jasna.

Samica i osobniki młode: żółto-pomarańczowe, oczy jaśniejsze.

Obie płcie: skrzydła przezroczyste, z bardzo dużą, żółtopomarańczową plamą u nasady – cecha, po której łatwo rozpoznać ten gatunek. Pterostigmy (plamki na skrzydłach) są brązowe lub czerwonawe, u młodych żółtawe.

Odnóża: czarne z wyraźnymi żółtymi paskami.

Szablak żółty występuje w całej Eurazji – od Europy Zachodniej po Japonię. W Polsce jest gatunkiem pospolitym, choć w niektórych krajach Europy Zachodniej pojawia się nieregularnie, czasem masowo w tzw. „lata inwazji”.

Preferowane siedliska: płytkie, ciepłe, stojące lub wolno płynące wody – stawy, jeziora, torfowiska, okresowo zalewane łąki i płytkie rozlewiska z bujną roślinnością.

W górach: spotykany nawet na wysokościach powyżej 1000 m n.p.m..

Okres lotu: od końca maja/czerwca do października.

Rozwój larw: w wodzie, często w zbiornikach okresowych, które mogą wysychać latem – larwy są przystosowane do szybkiego rozwoju.

Dorosłe: chętnie przesiadują nisko na roślinności, często w pobliżu wody. Samce są terytorialne, bronią wybranego fragmentu brzegu przed rywalami.

Polowanie: dorosłe ważki są doskonałymi myśliwymi – polują na drobne owady, m.in. komary i muchówki.

Larwy są ważnym składnikiem wodnych łańcuchów pokarmowych, a dorosłe pomagają ograniczać liczebność uciążliwych owadów.

#porannyrobal #wazki

Dziś wpis o niezwykle efektownym i sprytnym motylu, mistrzu kamuflażu – Sesia apiformis, czyli przezierniku osowcu.

To duży motyl z rodziny przeziernikowatych, osiągający rozpiętość skrzydeł 30–50 mm (samice są wyraźnie większe od samców). Dorosłe osobniki znakomicie naśladują szerszenia: mają żółto-czarne pasy na odwłoku, przezroczyste skrzydła i charakterystyczne „epolety” na tułowiu. Ich sylwetka i sposób poruszania się do złudzenia przypominają groźnego owada, co chroni je przed drapieżnikami – to przykład mimikry Batesa.

Przeziernik osowiec występuje w całej Europie, na Bliskim Wschodzie, a także został zawleczony do Ameryki Północnej. Najchętniej zasiedla parki, aleje topolowe, brzegi rzek, tereny wilgotne i zadrzewienia, gdzie rosną topole – jego główna roślina żywicielska. Preferuje otwarte stanowiska z dobrym dostępem światła przy podstawie pnia, bo właśnie tam samice składają jaja.

Samica składa od kilkuset do nawet 2000 jaj u podstawy pnia lub na korzeniach topoli, rzadziej wierzb i olch.

Larwy wylęgają się od czerwca, wgryzają się w korę i żerują przez 2–3 lata w dolnej części pnia i korzeniach, drążąc długie, szerokie korytarze. W ostatnim stadium mogą osiągać nawet 55 mm długości.

Przed przepoczwarczeniem larwa buduje mocny kokon z wiórów i jedwabiu tuż pod cienką warstwą kory, tuż przy przyszłym otworze wylotowym.

Dorosłe motyle pojawiają się od połowy maja do połowy sierpnia, najczęściej w ciepłe, słoneczne poranki. Po wyjściu z poczwarki przez kilka godzin odpoczywają na pniu, rozprostowując skrzydła.

Larwy przeziernika osowca mogą poważnie uszkadzać drzewa – ich żerowanie prowadzi do powstawania licznych otworów u podstawy pnia, a silnie zaatakowane drzewa mogą stopniowo zamierać. Charakterystyczne są widoczne otwory wylotowe i pozostałości po poczwarkach przy podstawie topól.

Ciekawostki:

Dorosłe motyle nie pobierają pokarmu – mają zredukowaną ssawkę.

Przeziernik osowiec jest aktywny w ciągu dnia i bardzo rzadko daje się zaobserwować w locie, bo świetnie się maskuje i przesiaduje na pniach drzew.

Gatunek ten nie jest zagrożony – występuje powszechnie tam, gdzie rosną topole.

#porannyrobal #motyle

Dziś wpis o jednym z najgroźniejszych szkodników upraw kukurydzy na świecie – Diabrotica virgifera , czyli stonce kukurydzianej.

Dorosłe chrząszcze są niewielkie, mierzą około 5–6 mm długości. Mają wydłużone, zielonożółte ciało z charakterystycznymi czarnymi paskami na pokrywach skrzydeł. Ich głowa i przedplecze są błyszcząco żółte, a odnóża żółtawe z ciemniejszymi brzegami. Larwy są smukłe, białe do jasnożółtych, z brązową głową i ciemną płytką na końcu odwłoka.

Gatunek pochodzi z Ameryki Środkowej, ale wraz z rozwojem upraw kukurydzy rozprzestrzenił się na cały obszar USA i południowej Kanady. Od lat 90. XX wieku jest inwazyjny w Europie – pierwsze ogniska pojawiły się w okolicach Belgradu, a dziś występuje w większości krajów uprawiających kukurydzę na kontynencie. Chrząszcze potrafią aktywnie przemieszczać się na odległość kilku kilometrów rocznie, a w sprzyjających warunkach nawet do 60–100 km w ciągu roku.

Gatunek jest jednopokoleniowy – zimuje w postaci jaj w glebie, najczęściej na głębokości 5–20 cm, w pobliżu korzeni kukurydzy.

#porannyrobal #chrzaszcze

Ostatnio były owady ładne, dziś pora na wpis czymś, co raczej nie kojarzy się z pięknem - Blaptica dubia, czyli karaczan argentyński, jeden z najchętniej hodowanych owadów karmowych na świecie!

To średniej wielkości karaczan osiągający 40–45 mm długości. Dorosłe osobniki są ciemnobrązowe do czarnych, z jaśniejszymi, pomarańczowymi plamkami na grzbiecie, które najlepiej widać w dobrym świetle. Gatunek jest wyraźnie dymorficzny płciowo: samce mają w pełni rozwinięte skrzydła, natomiast samice posiadają tylko krótkie, szczątkowe pokrywy skrzydłowe (ok. 1/4 długości ciała). Ani dorosłe, ani młode nie potrafią wspinać się po gładkich powierzchniach, co bardzo ułatwia ich hodowlę.

Naturalnie występuje w Ameryce Południowej – m.in. w Brazylii, Argentynie i Urugwaju. Preferuje ciepłe, wilgotne środowiska tropikalne, często przebywa w pobliżu rozkładającej się materii organicznej lub w ściółce leśnej.

Samica nosi jaja w kapsule (ooteka), z której po ok. 48–64 dniach wykluwają się młode, jeszcze wewnątrz ciała matki. W sprzyjających warunkach (25–30°C, wilgotność powyżej 60%) samica może urodzić 20–40 młodych miesięcznie. Dorosłe osobniki żyją do 2 lat, przy czym samice żyją nieco dłużej niż samce.

Dlaczego jest popularny w świecie terrarystów?

Bo jest idealnym owadem karmowym: bogaty w białko, witaminy i minerały, stanowi świetny pokarm dla gadów, płazów i ptaków egzotycznych.

Nie wspina się po gładkich powierzchniach, nie lata, nie hałasuje i nie wydziela nieprzyjemnego zapachu przy prawidłowej pielęgnacji.

Zaletą jest też duża liczba potomstwa i szybki cykl życiowy pozwalają na utrzymanie stabilnej kolonii nawet w warunkach domowych.

#karaczany #porannyrobal

Wczoraj był piękny pluskwiak z Azji, a dziś jednen z piękniejszych chrząszczy Ameryki Północnej – Chrysina gloriosa.

To średniej wielkości chrząszcz (20–30 mm długości), który zachwyca intensywnie zielonym, metalicznym ubarwieniem i srebrzystymi paskami na pokrywach skrzydeł. Te lśniące pasy powstają dzięki unikalnej strukturze chityny – uporządkowanej w tzw. ciekłokrystaliczne warstwy, które odbijają światło w charakterystyczny sposób. Czasem spotyka się także bardzo rzadkie formy czerwone lub fioletowe.

Chrysina gloriosa występuje w południowych stanach USA (góry południowo-wschodniej Arizony, południowy Nowy Meksyk, południowo-zachodni Teksas) oraz w północnym Meksyku. Preferuje wyższe partie gór, gdzie dominuje jałowiec. Gatunek ten jest reliktem chłodniejszego i wilgotniejszego klimatu plejstocenu, a obecnie jego zasięg jest ograniczony do wyżej położonych lasów.

Dorosłe chrząszcze aktywne są od czerwca do sierpnia, zarówno w dzień, jak i w nocy. Żywią się igłami jałowca, a dzięki swojemu ubarwieniu doskonale się na nim maskują. Larwy rozwijają się w glebie lub w rozkładającym się drewnie, szczególnie w butwiejących pniach platanów.

Lśniące, zielono-srebrne ubarwienie nie jest wynikiem pigmentów, lecz mikrostruktury chityny, która odbija światło na różne sposoby.

Mimo efektownego wyglądu, gatunek ten nie jest zagrożony i bywa lokalnie bardzo liczny.

Chrząszcz ten, choć żywi się głównie liśćmi, może także pełnić rolę zapylacza, odwiedzając kwiaty jako miejsce schronienia lub żerowania.

#chrzaszcze #porannyrobal

Dziś wpis o jednym z najbardziej efektownych owadów Azji Południowo-Wschodniej – Pyrops candelaria, znanym też jako „latarniowiec”.

Jest to duży pluskwiak z rodziny fulgorytów, osiągający długość nawet 7–8 cm z wyrostkiem głowowym. Jego najbardziej charakterystyczną cechą jest wydłużony, czerwono-pomarańczowy „dziób” z białymi plamkami oraz niezwykle barwne skrzydła: przednie są zielone z żółtymi poprzecznymi pasami tworzącymi kształt litery X, tylne – żółtopomarańczowe z czarną obwódką na końcach. Głowa i tułów są również jaskrawo ubarwione, co czyni tego owada wyjątkowo atrakcyjnym dla kolekcjonerów.

Pyrops candelaria występuje w południowych Chinach, Wietnamie, Tajlandii, Laosie, Kambodży, Malezji, Hongkongu i na Tajwanie. Najczęściej spotkać go można na drzewach owocowych, zwłaszcza longanie i liczi.

Podobnie jak inne fulgoryty, Pyrops candelaria odżywia się ssąc soki roślinne – jego długi ryjek przebija korę drzew, umożliwiając pobieranie płynów z łyka. Dorosłe owady preferują drzewa longan i liczi, natomiast larwy rozwijają się głównie na innych gatunkach drzew, takich jak Triadica sebifera i Acacia confusa. Żerowanie tego gatunku może powodować szkody w sadach owocowych, zwłaszcza w rejonach, gdzie owad pojawia się masowo.

Gatunek ten bywa inwazyjny – od 2018 roku notowany jest jako szkodnik na Tajwanie, gdzie jego larwy i dorosłe mogą powodować straty w uprawach longanu i liczi.

Barwne ubarwienie oraz nietypowy „dziób” czynią go jednym z najbardziej rozpoznawalnych owadów Azji i popularnym obiektem kolekcjonerskim.

#owady #porannyrobal

Dziś wpis o jętce pospolitej (Ephemera vulgata) – jednym z najbardziej rozpoznawalnych i charakterystycznych owadów naszych wód.

To średniej wielkości jętka: dorosły osobnik osiąga 14–22 mm długości ciała, a rozpiętość skrzydeł sięga nawet 4,5 cm. Ciało jest żółtobrązowe lub brunatne, na każdym segmencie odwłoka widoczne są szerokie, trójkątne, ciemne plamy. Skrzydła są przezroczyste, z wyraźnym, brązowym plamkowaniem i gęstym użyłkowaniem. Charakterystyczne są także trzy bardzo długie przysadki odwłokowe (czyli „ogonki”), które mogą być nawet dłuższe niż reszta ciała. Oczy są duże i dobrze widoczne, a narządy gębowe dorosłych są uwstecznione – imago nie pobiera pokarmu.

Jętka pospolita występuje niemal w całej Europie, a także w Azji i Afryce. Preferuje brzegi czystych, stojących lub wolno płynących zbiorników wodnych o piaszczystym lub mulistym dnie. Nad wodami można obserwować liczne roje tych owadów, czasem składające się z tysięcy osobników.

Larwy rozwijają się w osadach dennych przez 2–3 lata, żywiąc się martwą materią organiczną.

Dorosłe osobniki pojawiają się latem, najliczniej w czerwcu, a ich życie trwa zwykle do 4 dni – samce giną jeszcze szybciej. Nie pobierają pokarmu i żyją wyłącznie w celu rozrodu.

Jętki są znane z widowiskowych rójek – to wtedy samce wykonują „taniec godowy” nad wodą, a samice po zapłodnieniu składają jaja, zanurzając odwłok w powierzchnię wody.

Larwy jętki pospolitej mają silnie spłaszczone ciało i długie, owłosione przysadki odwłokowe, które pomagają im przyczepiać się do podłoża i kamuflować w mule.

Są ważnym ogniwem ekosystemu wodnego – stanowią pokarm dla wielu ryb i ptaków, a także przyczyniają się do rozkładu materii organicznej.

Obecność jętki pospolitej świadczy o dobrej jakości wody – gatunek ten wymaga czystych zbiorników do rozwoju.

#porannyrobal #jetki

Dziś wpis o jednym z najważniejszych i najbardziej znanych gatunków termitów na świecie – Coptotermes formosanus, zwanym też termitem formozańskim.

Coptotermes formosanus to niewielki, blado zabarwiony owad społeczny, którego robotnice osiągają długość ok. 3–4 mm, a królowa i król – około 6–7 mm. Gatunek ten pierwotnie pochodzi z Azji Wschodniej (Chiny, Tajwan, Japonia), ale został zawleczony do wielu krajów, m.in. do Stanów Zjednoczonych, gdzie stał się bardzo inwazyjny i problematyczny.

Termity formozańskie tworzą ogromne kolonie, w których żyją miliony osobników podzielonych na kasty: królową i króla (odpowiedzialnych za rozród), robotnice (budują gniazda, karmią larwy, zdobywają pokarm) oraz żołnierzy (chronią kolonię przed drapieżnikami). Kolonie mogą funkcjonować przez wiele lat, a królowa dożywa nawet 50 lat.

Podstawą diety są wszelkie materiały zawierające celulozę: drewno, papier, karton, a nawet tkaniny. Dzięki obecności symbiotycznych pierwotniaków w przewodzie pokarmowym termity potrafią trawić celulozę, rozkładając nawet bardzo twarde drewno.

Coptotermes formosanus jest jednym z najgroźniejszych szkodników drewna na świecie – powoduje ogromne straty finansowe w budownictwie, niszcząc konstrukcje drewniane, meble, książki i archiwa.

Gatunek ten buduje rozległe systemy tuneli i gniazd, często ukrytych głęboko pod ziemią lub w ścianach budynków.

Termity formozańskie są bardzo odporne i szybko się rozmnażają, co sprawia, że walka z nimi jest trudna i kosztowna.

#termity #porannyrobal

Dziś bohaterem wpisu będzie azjatycki chrząszcz: Chrysochroa fulgidissima, znany w Japonii jako „tamamushi” (ヤマトタマムシ), jeden z najpiękniejszych przedstawicieli rodziny bogatkowatych (Buprestidae). Ten niezwykły chrząszcz zamieszkuje lasy Japonii, Korei, wschodnich Chin i Tajwanu. Dorosłe osobniki osiągają długość od 30 do 41 mm i są aktywne głównie latem, kiedy można je spotkać na liściach wiązów japońskich (Zelkova serrata) oraz wiązów chińskich (Celtis sinensis), na których żerują.

Najbardziej charakterystyczną cechą tamamushi są jego metalicznie połyskujące pokrywy skrzydeł – zielone z dwoma rdzawymi lub purpurowymi paskami, które w zależności od kąta padania światła mogą mienić się także błękitem i fioletem. Ta iryzacja nie wynika z pigmentów, lecz z budowy mikroskopijnej powierzchni pokryw, która działa jak pryzmat, rozszczepiając światło i tworząc efekt „koloru tamamushi” (tamamushi-iro).

W kulturze Japonii chrząszcz ten odgrywał ważną rolę – jego skrzydła wykorzystywano do dekoracji świątyń, a sam „kolor tamamushi” stał się synonimem wieloznaczności i niejednoznaczności, często używanym w języku urzędowym.

Larwy Chrysochroa fulgidissima rozwijają się w martwym drewnie, gdzie żerują aż do przepoczwarczenia. Niestety, ze względu na utratę siedlisk i kolekcjonerstwo, gatunek ten staje się coraz rzadszy, szczególnie w Korei.

#chrzaszcze #porannyrobal

Oleica krówka (Meloe proscarabaeus) nie należy do mikrusów, jest duża – długość ciała może wynosić nawet 35 mm. Owady dorosłe mają skrócone pokrywy skrzydłowe i duży, pękaty odwłok. Samice są znacznie większe od samców. U samca czułki są „złamane”, dzięki czemu łatwo odróżnić płcie. Owady dorosłe można spotkać od kwietnia do czerwca. Samica oleicy składa kilka tysięcy jaj (nawet do 10 tys.).

Podczas sytuacji stresowych owad wydziela oleistą żółtą ciecz, zawierającą silnie trującą związek chemiczny – kantarydynę (zaliczaną do grupy terpenów), jedną z najsilniejszych toksyn występujących w przyrodzie. Dawniej kantarydynę wykorzystywano w medycynie (pobudza zakończenia nerwowe i błony śluzowe układu moczowo-płciowego), jako afrodyzjak i do produkcji trucizny. Dawka śmiertelna dla człowieka wynosi około 0,03 g tej substancji. Chociaż pojedynczy owad nie potrafi wyprodukować aż takiej ilości kantarydyny, to jego „porcja”, może silnie podrażnić ludzką skórę szczególnie, gdy substancja dostanie się do nosa i oczu.

Larwy oleicy krówki pasożytują na pszczołach z rodzaju pszczolinka i porobnica. Wylęgające się larwy gromadzą się na kwiatach i przyczepiają się do odwiedzających te kwiaty pszczół. Często przyczepiają się do „niewłaściwego” owada, przez co nie znajdują dogodnych warunków do rozwoju i giną. Larwy przyczepione do odnóży pszczół, dostają się do ich gniazd. Tam zjadają pszczele jaja, potem linieją i przekształcają się w pędrakowate larwy drugiego stadium. Te larwy odżywiają się pyłkiem i nektarem, który gromadzą w swoich gniazdach pszczołowate. Po powtórnym linieniu powstaje niby-poczwarka, z której wykształca się dopiero poczwarka właściwa, a następnie chrząszcz dorosły (imago). Ten złożony cykl rozwojowy nazywany jest hipermetamorfozą (nadprzeobrażenie).

Wprawdzie występuje na terenie całego kraju, to spotykana jest dość rzadko. Preferuje zbiorowiska traw na nasłonecznionych terenach, polanach i łąkach.

Zdjęcia oleicy kopiącej norkę pochodzą od @winiucho - dziękuję za podzielenie się!

#porannyrobal #chrzaszcze

Dziś wpis o Pediculus humanus, czyli wszy ludzkiej – jednym z najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych pasożytów człowieka.

Wesz ludzka to niewielki, bezskrzydły owad o spłaszczonym grzbietowo-brzusznie ciele, długości od 3 do 5 mm. Ma małą głowę, długi tułów i mocne nogi zakończone pazurami, które umożliwiają jej sprawne poruszanie się po włosach lub ubraniu człowieka. Samice są nieco większe od samców. Jaja wszy (gnidy) są przyklejane do włosów lub włókien tkanin i mają długość około 1 mm.

Pediculus humanus jest pasożytem obligatoryjnym – żyje wyłącznie na człowieku i żywi się jego krwią, którą pobiera za pomocą aparatu kłująco-ssącego. Cykl rozwojowy obejmuje jajo, trzy stadia larwalne i postać dorosłą, a cały rozwój trwa około 3 tygodni. Wesz ludzka jest jajorodna, a jedna samica może złożyć do 100 jaj w ciągu życia.

Dawniej wyróżniano dwa podgatunki:

- wesz głowowa

- wesz odzieżowa

Obecnie uznawane za jeden gatunek mieszczący się w zakresie zmienności gatunkowej.

Wesz ludzka nie potrafi skakać ani latać, dlatego przenosi się wyłącznie przez bezpośredni kontakt – najczęściej w miejscach o dużym zagęszczeniu ludzi, takich jak szkoły, przedszkola, środki komunikacji czy schroniska. Zakażenie wszy nazywane jest wszawicą.

Wesz ludzka najlepiej funkcjonuje w wysokiej temperaturze i wilgotności, ale pozostaje aktywna do około 5°C – poniżej tej temperatury traci zdolność poruszania się.

Wszy przenoszą choroby, między innymi tyfus.

Pierwszą szczepionkę przeciwko tyfusowi stworzył Polak pochodzenia austriackiego - Rudolf Weigl, który w tym celu hodował wszy ludzkie. Na początku XX w. prowadził badania we Lwowie. Ludzie na ochotnika zgłaszali się do tego naukowca w celu karmienia wszy ludzkich. Nazywano ich karmicielami wszy. Wszy zamknięte w specjalnych pojemnikach przystawiano do skóry na kilkadziesiąt minut. Badania prowadzono podczas okupacji.

#wszy #porannyrobal

Dziś bohaterem wpisu jest kolejna mucha: Ornidia obesa – muchówka z rodziny bzygowatych (Syrphidae), która może zachwycać swoim wyglądem.

To średniej wielkości owad o metalicznym połysku, często zielonkawym lub niebieskawym. Dorosłe osobniki mają krępą sylwetkę. Samice mają szeroko rozstawione oczy, podczas gdy u samców oczy stykają się ze sobą, co nadaje im charakterystyczny „okularowy” wygląd.

Ornidia obesa to gatunek szeroko rozpowszechniony – występuje od południowych Stanów Zjednoczonych, przez Amerykę Środkową, aż po północne Chile i Argentynę. Dzięki działalności człowieka zawędrowała także do Azji i na wschodnie wybrzeże Afryki. Można ją spotkać w ogrodach, parkach, na terenach ruderalnych i w pobliżu siedzib ludzkich.

Larwy Ornidia obesa rozwijają się w rozkładającej się materii organicznej, przyczyniając się do jej rozkładu i recyklingu składników odżywczych.

Dorosłe muchówki chętnie odwiedzają kwiaty, gdzie żywią się nektarem i pyłkiem, pełniąc ważną rolę zapylaczy.

#muchowki #porannyrobal

Pisałem już kiedyś, że nie lubię much, a dziś przedstawię taką, której też raczej nie polubicie. Poznajcie postrach dżdżownic – Sarcophaga carnaria, czyli ścierwica mięsówka.

To dość duża mucha – osiąga długość 10–16 mm. Jej ciało jest szare, pokryte ciemniejszymi prążkami na tułowiu i szachownicą na odwłoku. Wyróżniają ją duże, czerwone oczy i charakterystyczne, krótkie, szczeciniaste czułki. Skrzydła są przezroczyste, a odnóża czarne.

Ścierwica jest szeroko rozpowszechniona w Europie, w tym także w Polsce.

Dorosłe muchy żywią się nektarem.

Dawniej podawano, że jej larwy żywią się padliną lub mięsem. Nowsze badania wykazują, że samica składa jaja u wejścia do korytarzyków dżdżownic. Wylęgnięte z jaj larwy samodzielnie wyszukują dżdżownice wędrując ich korytarzykami, a następnie wdrążają się do ich ciała, zabijają je i odżywiają się ich ciałem. Już po kilku dniach kończą rozwój i przeobrażają się.

#muchowki #porannyrobal