Mapa przedstawiająca wyniki wyborów parlamentarnych w 1922 roku, zarówno do Sejmu, jak i do Senatu.

Post wklejony z Reddit, ale niezwykle ciekawy.

https://www.reddit.com/r/Polska/s/ulie8vwt2e

.

Źródło: Sejm i Senat 1922-1927: podręcznik dla wyborców, zawierający wyniki wyborów w powiatach, okręgach, województwach, podobizny senatorów i posłów sejmowych oraz mapy poglądowe, 1923. Rzepecki Karol. Udostępnione przez Wielkopolską Bibliotekę Cyfrową [link].

Jedyne wybory przeprowadzone w demokratycznej międzywojennej Polsce na całym jej terytorium. Wybory do Sejmu Ustawodawczego 1919-1922 obejmowały jedynie część obszaru kształtującego się dopiero kraju i cechowała je pewna chaotyczność i prowizorka. Następne wybory 1928 roku odbędą się już w warunkach rodzącej się sanacyjnej dyktatury.

UCZESTNICY

Chrześcijański Związek Jedności Narodowej - Zwana przez lewicę i centrum "Chjeną" koalicja endeckiego Związku Ludowo-Narodowego i kilku partii chadeckich. Niekwestionowany zwycięzca wyborów, choć nie osiągnął wymarzonej samodzielnej większości. Główna frakcja w większości rządów powołanych między wyborami 1922 a przewrotem majowym.

Blok Mniejszośći Narodowych RP - wspólna lista utworzona przez polityków niemieckich, żydowskich, białoruskich i ukraińskich z prowincjii pruskiej, Kresów i Kongresówki - w Galicji partie żydowskie tworzyły własne komitety, zaś Ukraińcy w znacznej części wybory zbojkotowali.

Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast" - odłam chadecki i konserwatywny Polskiego Stronnictwa Ludowego pod przywództwem Witosa, trzykrotnego premiera. Określany w wyżej podanym źródle jako partia centrowa (s. 490).

Polskie Stronnictwo Ludowe "Wyzwolenie" - odłam socjalistyczny i lewicowy Polskiego Stronnictwa Ludowego pod przywództem Thugutta. To "Wyzwolenie" zgłosiło w wyborach prezydenckich kandydaturę Gabriela Narutowicza.

Polska Partia Socjalistyczna - partia lewicowa i robotnicza. Z tego ugrupowania wywodził się premier Rządu Tymczasowego w Lublinie Ignacy Daszyński i pierwszy premier II RP Jędrzej Moraczewski.

Narodowa Partia Robotnicza - partia określana w wyżej podanym źródle jako centrowa (s.490), o wyraźnie socjalnym i robotniczym, ale i nacjonalistycznym charakterze, najsilniejsza w mieście Łodzi i byłej dzielnicy pruskiej.

Komitet Zjednoczonych Stronnictw Narodowo-Żydowskich - lista zrzeszająca polityków żydowskich w Galicji, gdzie nie przyjął się pomysł BMN-u.

Polskie Centrum - porozumienie wyborcze zawarte przez dwie chadeckie partie, prominentnie obecne w Sejmie Ustawodawczym 1919-1922. Wobec porażki wyborczej

Polskie Centrum nie utworzyło własnego klubu, a posłowie z tej listy dołączyli do ugrupowań ChZJN-u.

Pozostałe ugrupowania to przede wszystkim lokalne partie i komitety chłopskie oraz galicyjskie: żydowskie i ukraińskie (tzw. Chliborobi). Być może wyszczególnić należy zalążek polskich komunistów, który uzyskał 2 mandaty, oraz popierane przez Józefa Piłsudskiego Państwowe Zjednoczenie na Kresach, które w wyborach do Sejmu poniosło całkowitą klęskę, choć jednak zyskało jednego senatora.

ORDYNACJA WYBORCZA

Wybory 1922 odbyły się, podobnie jak wybory parlamentarne w III RP, w wielomandatowych okręgach wyborczych, gdzie mandaty rozdzielano metodą D'Hondta. Ówczesna ordynacja wyborcza różniła się jednak od dzisiejszej w kilku kluczowych punktach:

Brak progu wyborczego. Nie obowiązywał w skali całego kraju sztuczny próg wyborczy. W konsekwencji nawet ugrupowania z poparciem poniżej procenta miały szansę uzyskać mandaty, jeśli tylko cieszyły się odpowiednio dużym poparciem w pojedynczych okręgach.

Lista zamknięta. Wyborca w 1922 roku nie mógł, tak jak dzisiaj, wybrać dowolnie kandydata z wybranej listy, na którego odda głos. Kolejka kandydatów była ustalana przez komitet wyborczy. Co może być ciekawe, w tych wyborach w ogóle nie użyto kart wyborczych we współczesnym rozumieniu - oddane głosu polegało na umieszczeniu w kopercie kartki z napisanym na niej wyłącznie numerem listy.

Rozmiar okręgów wyborczych. Podczas gdy obowiązujący obecnie kodeks wyborczy określa, że w każdym okręgu wyborczym wybiera się co najmniej 7 posłów (Art. 201. § 2.), wówczas istniały okręgi nawet 4-mandatowe, a żaden poza miastem Warszawą nie liczył ich więcej niż 10. Naturalnie w połączeniu z metodą D'Hondta premiowało to ugrupowania większe - najlepszym chyba przykładem jest okręg nr 3 (Siedlce, Sokołów i Węgrów), gdzie ChZJN zagarnął wszystkie 4 mandaty przy 55% poparcia.

Lista krajowa. Koncept znany starszym wyborcom - w III RP obowiązywał do wyborów 1997 roku włącznie. Część posłów (72) wyłoniono nie z list okręgowych, lecz z listy państwowej: mandaty te otrzymały listy, które wprowadziły posłów w przynajmniej 6 okręgach, proporcjonalnie do liczby uzyskanych mandatów. Na tej samej zasadzie 18 mandatów senatorskich rozdano pomiędzy listy, które wprowadziły senatorów w przynajmniej 3 okręgach senackich.

Wybory senackie. W przeciwieństwie do współczesnych wyborów z użyciem jednomandatowych okręgów wyborczych i ordynacji większościowej, w wyborach 1922 senatorów wybierano w okręgach wyborczych o granicach województw (przy czym miasto stołeczne Warszawę traktowano odrębnie) metodą tą samą, co posłów. Wybory do Senatu odbyły się tydzień po wyborach do Seimu.

POLECANE ZABAWY

"Znajdź Rosjanina"- Znajdź jedynego wśród czterystu czerdziestu czterech rosyjskiego posła! Dodatkowe punkty za posłużenie się wyłącznie oczami.

"Co tu robi Niemiec?"- Jak sądzisz, skąd się wziął losowy niemiecki poseł na Wołyniu? Odpowiedź pomoże Ci znaleźć sekcja "ordynacja wyborcza".

"Polska ruletka"- Zbierz grono przyjaciół i losujcie na przemian liczby w zakresie od 1 do 64. Ten, kto wylosuje okręg bez ani jednego posła ChZJN-u, jest "żywiołem obcym" i odpadaz gry!

Z mojej strony dodam, że Polska w dwudziestoleciu międzywojennym miała jedną drogę - dyktaturę. Albo dyktatura sanacyjna (co się stało ), albo na wzór austriacki dyktatura katolicko-narodowa.

#historia #ciekawostkihistoryczne #iirp #mapy #ciekawostki