Wrzucam tłumaczenie słabego artykułu "Killer Minerals: The world's 10 Most Deadly Minerals", tłumaczenie lepszego artykułu "10 Most Deadly Rocks and Minerals", a także mój komentarz.
W części drugiej Hutchinsonit.
Zapraszam do lektury.
Hutchinsonit
[geologyin.com] Hutchinsonit jest minerałem siarczkowym, zawierającym tal, arsenu i ołów, o wzorze sumarycznym (Tl,Pb)2As5S9. Hutchinsonit to skrajnie niebezpieczna mieszanina talu, arsenu i ołowiu. Jest to rzadki minerał siarczkowy, który wymaga obchodzenia się z najwyższą uwagą, jako że wszystkie trzy główne składniki są trujące. Zwłaszcza tal, który może spowodować wypadanie włosów, poważne schorzenia oraz śmierć. Trzy trójące metale tworzą śmiertelny koktajl mineralny z którym należy obchodzić się z wielką ostrożnością.
[listverse.com] Tal jest mrocznym bliźniakiem ołowiu. Ten tłusty, oleisty pierwiastek ma podobną masę atomową jednak jest bardziej zabójczy. Tal jest rzadkim metalem, który pojawia się w wysoce toksycznych związkach składających się z dość dziwnych kombinacji pierwiastków. Efekty narażenia się na tal jeszcze bardziej osobliwe i wliczają się w to: utrata włosów, poważna choroba przy kontakcie ze skórą i, w wielu przypadkach, śmierć. Hutchinsonit to skrajnie niebezpieczna mieszanina talu, arsenu i ołowiu. Trzy trójące metale tworzą śmiertelny koktajl mineralny z którym należy obchodzić się z wielką ostrożnością. Hutchinsonit został nazwany na cześć Johna Hutchinsona, wybitnego mineraloga z Uniwersytetu w Cambridge. Minerał występuje w gózystych regionach Europy, najczęściej w złorzach rud.
[Komentarz] Ten minerał jest bardzo interesujący. Składa się z 3 potencjalnie niebezpiecznych pierwiastków. Pierwszy, tal, jest bardzo niebezpieczny. Zatruć można się nie tylko przez układ pokarmowy, zjadając lub połykając tal lub jego związki, lecz również zatrucie możliwe jest przez skórę, jako że sole talu są łatwo absorbowane. Zatrucia drogą wziewną, czyli poprzez oddychanie, są spotykane w przemyśle. NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health) określa dawkę 15 mg/m3 za niebezpiecznądla życia i zdrowia. W przypadku połknięcia dużych dawek talu w krótkim czasie ofiary doświadczyły: wymiotów, biegunki, utraty włosów, uszkodzeń układu nerwowego oraz organów wewnętrznych (płuc, serca, wątroby i nerek). Ostatecznie prowadzi to do śmierci. Nie są znane skutki przyjmowania doustnego małych dawek talu przez dłuższy okres czasu. Dawka śmiertelna to najprawdopodobniej 8-12 mg/kg ciała.
Następnym pierwiastkiem toksycznym jest arsen. Szacuje się, że dziennie zjadamy 10-370 ug (mikrogramów) arsenu. Wchłanianie z przewodu pokarmowego zależy od kilku czynników, przede wszystkim rozpuszczalności i dawki. Hutchinsonit jest skomplikowanym w budowie minerałem krystalicznym, hydrotermalnym (upraszczając: krystalizuje z wysokozmineralizowanych i gorących wód). Jego budowę (znów upraszczając) można opisać jako sieć związków siarki i arsenu (o różnych stopniach utlenienia) pośród których znajdują się atomy talu i ołowiu. W ziązku z tym, że arsen znajduje się na różnych stopniach utlenienia, trudno ocenić jaka będzie jego przyswajalność po spożyciu. Nieorganiczne związku arsenu, w zależności od rozpuszczalności, przyswajają się od 45% do 95%.
W organizmie arsen przechodzi skomplikowane ścieżki metaboliczne w zależności od wartościowości. Kumuluje się w tkankach bogatych w kreatynę, czyli włosach, paznokciach i skórze. Również w nabłonku przewodu pokarmowego. Odkłada się także w łożysku - niebeczne dla kobiet w ciąży. Arsen jest kancerogenem, może powodować nowotwóry różnych tkanek mających kontakt z arsenem i/lub jego związkami. Niszczy przede wszystkim wątrobę i nerki zaburzając metabolizm komórek tych narządów.
Najlepiej zbadana jest toksyczność arszeniku - As2O3, więc podam dane właśnie dla tego związku arsenu.
Dawka 7-300 mg ("Toksykologia współczesna") lub 100-200 mg ("Clinical and environmental aspects of arsenic toxicity") tritlenku diarsenu (arszenik, As2O3) uznawana jest za śmiertelną, choć są przypadki przeżycia po spożyciu 500 mg.
Dla opisania skutków ostrego zatrucia arsenem (arszenikiem dokładnie) posłużę się dwoma, konkretnymi, przypadkami.
21 latek zostaje przywieziony do szpitala po tym, jak jego przyjeciele znaleźli go ospałego w wannie. Pacjent zeznał, że zjadł 2 gramy arszeniku 26 godzin wcześniej. Zeznał również, że po 18 godzinach od spożycia trucizny zaczęła się biegunka, wymioty i ogólne osłabienie. W szpitalu, podczas pobytu, zaczął blednąć coraz bardziej, przyspieszył mu oddech, a tętno stało się niewyczuwalne. Przeprowadzono RKO i rozpoczęto leczenie (bez wchodzenia w szczegóły medyczne, dla zainteresowanych polecam bibliografię). Następnego dnia pacjent stał się nerwowy, zdezorientowany oraz zaczęły się objawy paranoi. Musiano go związać i podać diazepam z haloperidolem. Z czasem zaczęło spadać mu ciśnienie oraz puls zwolnił. Ostatecznie pacjent przestał odpowiadać i miał rozszerzone źrenice. Pomimo prób RKO i podawanych leków zmarł. Pomiędzy spożyciem trucizny, a śmiercią minęło około 72 godziny. Drugim przypadkiem jest 28 letni chemik, który spożył 75 gramów aresniku i zapił butelką wódki. Zasnął, obudził się po 4 godzinach i zgłosił do szpitala z ostrą biegunką i wymiotami. Zgłaszał dyskomfort w brzuchu, jednak nie krwawił z przewodu pokarmowego. Podczas badania był świadomy i współpracował, jednak w szoku. Badanie wykazało czystą klatkę piersiową i prawidłowo działający przewód pokarmowy. Pacjent nie miał odruchu kolanowego, jednak miał władne kończyny i odruch podeszwowy. Pacjentowi przepłukano żołądek (istotne!). Pacjent trafił na OIOM (Intensive Care Unit) po RKO. Przez nastepne 11 godzin pacjent był przytomny, jednak tracił duże ilości płynów ustrojowych. Wzrosła mu temperatura do 38,4 st. Celsjusza. Ze wzgledu na pogarszającą się czynność nerek pacjenta przetransportowano na oddział dializowy. Transfer trwał około godziny, a pacjent pozostał świadomy i współpracował. Przestał wymiotować i pojawiło się nieugaszone pragnienie. Ciśnienie skurczowe spadło do około 65-75 mmHg. Oddech przyspieszył (oddech Kussmaula, pojawia się przy kwasicy). Stracił możliwość poruszania nogami, pomimo zachowania w nich czucia. Szesnaście godzin po spożyciu arszeniku pojawiła się bradykardia i asystolia. Pacjent zmarł pomimo RKO.
Sekcja zwłok wykazała obecność 0,74 g arszeniku. Po ponad 16 godzinach, wymiotach, biegunce i płukaniu żołądka.
Bibliografia:
1. Wspomniane w tekście artykuły (przetłumaczone)
2. Wikipedia (polska i angielska; hasła: Hutchinsonite, tal, Thalliumpoisoning)
3. "Toksykologia Współczesna" praca zbiorowa pod redakcją Witolda Seńczuka; wyd. 2005
4. "The crystal structure of hutchinsonite, (TI,Pb)2As5S9", Y. Takeuchi, Subrata Ghose and W.Nowacki, "Zeitschrift fUr Kristallographie, Bd. 121, S. 321-348 (1965)", Received November 14, 1964)
5. "Clinical and environmental aspects of arsenic toxicity"; J. Thomas Hindmarsh, Ross F. McCurdy; "CRC Critical Reviews in Clinical Laboratory Sciences. Volume 23, Issue 4"
6. "Acute Arsenic Ingestion. Case Report"; Jeffrey K Levin-Scherz; "Annals of Emergency Medicine. 16:6 June 1987"
7. "Massive acute arsenic poisoning. Case Report"; D. M. Jolliffe, A. J. Budd, D. J. Gwilt; "Anaesthesia, 199 1, Volume 46, pages 288-290"
#roznoscidziwnosci
#ciekawostki
#chemia
#mineraly
