Maria Piłsudska – życiorys, co wiemy o pierwszej żonie Marszałka?
Dzisiaj opowiem wam historię Marii Piłsudskiej, pierwszej, trochę zapomnianej żonie marszałka Józefa Piłsudskiego, pierwszej damie II RP.
Poprzednie moje wpisy-biografie osób związanych z II RP dotyczyły:
Włodzimierza Zagórskiego – życiorys i jego tajemnicze zaginięcie
Romana Dmowskiego – życiorys – kim był guru ówczesnych nacjonalistów?
Józefa Piłsudskiego – uroczystości pogrzebowe Marszałka [cały życiorys być może wkrótce]
Wincentego Witosa – życiorys - były drwal trzykrotnie wybrany premierem II RP.
Ignacego Jana Paderewskiego – życiorys, od króla fortepianu do salonów politycznych
Maria Piłsudska urodziła się 1865 roku w Wilnie, wchodzącym wtedy w skład Imperium Rosyjskiego. Była córką Ludmiły z domu Chomicz i Konstantego Koplewskiego, który był lekarzem. Jej rodzina wywodziła się ze szlachty. Ukończyła Instytut Klasyczny, by potem rozpocząć studia medyczne w Sankt Petersburgu. Miała uczestniczyć z zaangażowaniem w życiu studenckim w ruchu społeczno-narodowym. Studia pozwalały jej tytułować się absolwentką czteroletniego tak zwanego 'kursu Bestużewa". Kurs ten trwał 4-lata, a sama instytucja szkolnictwa wyższego była największa i najbardziej znaną szkołą dla kobiet w Rosji. Przeszkodzenie pozwalało jej prowadzić pensję* bądź wykładać jako nauczyciel w szkole średniej dla kobiet. To drugie Maria uczyniła i pracowała w tym zawodzie.
Piłsudska szybko wyszła za mąż, za inżyniera Juszkiewicza*, któremu urodziła w 1889 roku córkę Wandę. Pierwsze małżeństwo krótko po tym się jednak rozpadło, a małżonkowie się rozwiedli. Maria była zaangażowana konspiracyjnie i mieszkając w Wilnie, prowadziła salon, będący miejscem konspiracyjnych spotkań. Następnie przeniosła się na obszar byłego Królestwa Polskiego, gdzie pracowała w organizacjach robotniczych, szerząc idee wyzwolenia społecznego i narodowego. Działała w Polskiej Partii Socjalistycznej i tam miała poznać Józefa Piłsudskiego, a ten w walce o jej względy miał pokonać Romana Dmowskiego. Piłsudski był dwa lata młodszy od Dmowskiego, w dodatku po powrocie z syberyjskiego zesłania z 1892 roku, miał podupaść na zdrowiu i nie mieć dwóch przednich zębów. To była najprawdopodobniej ich pierwsza walka, która zraziła ich do siebie aż do końca swoich dni. W lokalnym łódzkim PPS-ie była współodpowiedzialna za drukarnię. W tamtych czasach przypisano jej dwa pseudonimy: "Piękna Pani"; "Piękna Dama". Maria rzeczywiście miała być piękną kobietą, brylującą na salonach.
15 lipca 1899 roku zawarła ślub z Józefem Piłsudskim i tutaj natrafiamy na pewne nieścisłości – nie wiadomo czy to Maria przeszła na luteranizm, żeby moc ożenić się z Józefem, ze względu na brak możliwości religijnego rozwodu czy wraz z Marszałkiem się na to zdecydowali. Samo zamążpójście jest jednak faktem i doszło do niego w kościele w Paproci Dużej*. Po ślubie małżeństwo przeniosło się do Łodzi*. W tym czasie małżeństwo wspólnie redagowało czasopismo "Robotnik" i nocą 21/22 lutego 1900 policja wtargnęła do ich konspiracyjnego mieszkania, konfiskując większość najnowszego wtedy wydrukowanego "Robotnika". Piłsudska wraz z mężem została aresztowana i więziona w celi carskiej w Łodzi, gdzie została przeniesiona na prawie rok do 10. Pawilonu Cytadeli Warszawskiej*. Józef był więziony dłużej, najpierw symulował chorobę psychiczną, a potem został z tego powodu przeniesiony do szpitala więziennego św. Mikołaja Cudotwórcy w Petersburgu - skąd uciekł. Po odzyskaniu wolności Maria nadal działała w konspiracji. Uczestniczyła w nieudanej rewolucji robotniczej trwającej od 1905-1907 roku*. Po niej uciekała wraz z mężem do Lwowa, a następnie do Krakowa, gdzie osiadła. Pod koniec bądź w czasie rewolucji [w zależności od źródeł] Józef poznał swoją kochankę – Aleksandrę Szczerbińską, a Maria zaczęła schodzić na drugi plan. Aleksandra stała się rzeczywistą partnerką życiową Piłsudskiego. Maria Piłsudska jednak do końca swoich dni nie zgodziła się na rozwód, więc nowa para nie była w stanie tego obejść i zawrzeć ślubu.
W 1908 roku doszło do kolejnej tragedii w jej życiu – zmarła Wanda, córka Marii z poprzedniego małżeństwa, a jej chorobę i śmierć podobno miała okupić depresją i znacznym pogorszeniem zdrowia. Maria była nadal zapraszana na oficjalne uroczystości jako żona swojego męża, lecz odmawiała, bo wiedziała, że jej związek z Piłsudskim nie istnieje. Od 14 listopada 1918 roku była pierwszą Damą II RP, będąc tylko na papierze żoną naczelnika państwa. W 1918 roku Aleksandra Szerbińska urodziła marszałkowi nieślubną córkę – Wandę, a następnie, po dwóch latach drugą – Jadwigę. Maria Piłsudska zmarła 17 sierpnia 1921 roku, w wieku 56 lat, w szpitalu garnizonowym w Krakowie, a przyczyną jej zgonu był atak sercowy związany zapewne z wielomiesięczną walką z zapaleniem opłucnej* i pobytem w szpitalu. Wraz z jej wolą [chciała spocząć przy córce i matce] jej ciało przewieziono do Wilna. Pochowano ją na tamtejszym cmentarzu na Rossie. Józef Piłsudski w pogrzebie nie uczestniczył, a w zastępstwie wysłał brata – Jana.
*'pensja' – kiedyś tak nazywano prywatne szkoły, najczęściej z internatem i dla dziewcząt.
*'Juszkiewicz' – ciężko dotrzeć mi do jakiejkolwiek wzmianki o imieniu pierwszego męża Marii, tylko w jednym był nazwany Marianem, ale nie widząc potwierdzenia w innych źródłach, zdecydowałem się nie umieszczać tego w artykule.
*'Paproć Duża' – obecnie wieś położona jest w województwie podlaskim, w powiecie zambrowskim, w gminie Szumowo. Za czasów ślubu Piłsudskich wieś należała do gminy Jasienica, która przestała istnieć w 1954 roku.
*'małżeństwo przeniosło się do Łodzi" – a konkretniej na ulicę Wschodnią 19/4
*'X Pawilon Cytadeli Warszawskiej' – więzienie śledcze dla przeciwników caratu.
*'rewolucja robotnicza trwała od 1905-1907 roku' – wystąpienie przeciw caratowi, mające na celu walkę z uciemiężeniem narodu Polskiego. Głównymi postulatami była autonomia Królestwa Polskiego, sprzeciw poborowi polskich mężczyzn do armii rosyjskiej i posłania ich do walki z Japończykami, poprawa warunków pracy i godziwa pensja, 8-godzinny czas pracy, wprowadzenie języka polskiego do wykładów. Rewolucja została stłumiona, lecz wymagała ustępstw od caratu.
*'zapalenie opłucnej' – skupianie się zwiększonej ilości płynu w jamie opłucnej.
mój autorski tag: #historiasadboy
na fotografii: Maria Piłsudska [źródło]
#historia #ciekawostkihistoryczne #ciekawostki #historiapolski #kobiety #gruparatowaniapoziomu

Jak Polacy zdobyli Moskwę i pokonali pod Kłuszynem armię rosyjsko-szwedzką w 1610 roku?
Dzisiaj nie będzie wpisu biograficznego [kolejny będzie o pewnej kobiecie z tego okresu i pojawi się w najbliższym czasie po tym artykule] postaci z II RP, bo chciałbym opisać w jaki sposób Polska, a konkretnej Stanisław Żółkiewski zdobył w 1610 roku Moskwę.
Historię rozpocznę od przestawienia sytuacji. W tych latach na tronie Polskim znajdował się Zygmunt III Waza*, który piastował urząd od 1587 roku. W Rosji panowała wielka smuta [w skrócie] – okres przejściowy pomiędzy zakończeniem panowania dynastii Rurykowiczów, od śmierci Fiodora I, syna Iwana IV Groźnego a rozpoczęciem rządzenia przez dynastię Romanowów, podczas którego narodem rządził chaos. Sytuację jaka powstała próbowali tak naprawdę wykorzystać wszyscy, od mocarstw, do ważnych person w Rosji, bądź takich, które do tego dopiero aspirowały. Następcą Fiodora I na tronie miał zostać przyrodni brat Fiodora – Dymitr, ponieważ małżeństwo tego pierwszego z Ireną Godunową pozostało bezdzietne. Dymitr został wysłany do Uglicza i tam umarł w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach - najprawdopodobniej został zamordowany, 15 maja 1591 roku. Fiodor umarł 17 stycznia 1598 roku i w taki sposób upadła dynastia Rurykowiczów. Nowym władcą został wybrany Borys Godunow, były doradca Iwana IV Groźnego. Na okres jego panowania doszło w Rosji do klęski głodu w latach 1601-1603, za co odpowiedzialna najprawdopodobniej była silna erupcja wulkanu Huaynaputina [Andy] w Peru, 19 lutego 1600 roku, której skutkiem było obniżenie temperatur i klęska nieurodzaju z tym związana. Skutki tej katastrofy najbardziej odczuli właśnie obywatele Rosji, tracąc w tym czasie 1/3 populacji swojego państwa. Oprócz tego za jego rządów zaczęło dochodzić do dymitriad* – od imienia Dymitra, przyrodniego brata Fiodora, czyli 'magicznie' odnalezionego byłego zmarłego tragicznie następcę. Wszystko oczywiście było mistyfikacją i ludzie podający się za cudownie ocalałego byli podstawionymi przez polskich magnatów osobami [oprócz Dymitra III Samozwańca].
W 1604 roku ujawnił się Dymitr Samozwaniec I, który według plotek – miał nazywać się Jurij Bogdanowicz Otrepiew i w przeszłości być byłym prawosławnym mnichem z Monasteru Czudowskiego w Moskwie. Inna plotka mówiła o tym, że był nieślubnym synem Stefana Batorego. Dymitr uzyskał poparcie Jerzego Mniszecha, wojewody sandomierskiego i części Magnatów. Przy ich wsparciu Dymitr po zabójstwie Borysa Godunowa w czerwcu 1605 roku przez bojarów objął tron carski. Carycą została – Maryna Mniszchówna*, córka wspomnianego wcześniej Jerzego. Panowanie Dymitra nie było długie – od 20 czerwca 1605 do maja 1606 roku. W maju 1606 roku doszło do buntu przeciwko niemu na którego czele stanął Wasyl IV Szujski, a ten zamordował Dymitra I Samozwańca i koronował się carem Rosji.
Kłopotem nowego cara był kolejny 'syn' Iwana IV Groźnego – Dymitr Samozwaniec II, a jego popularność wzrosła po śmierci pierwszego. Poparcia i 'rozpoznania', że jest tym, za kogo się podaje udzieliła mu była żona tego Dymitra I Samozwańca – Maryna Mniszchówna. W 1608 roku oblegał Moskwę, ale nie udało mu się jej podbić. W 1610 roku stracił kontrolę nad wojskiem i uciekł do Kaługi, gdzie został zamordowany.
Polska oficjalnie rozpoczęła wojnę z Rosją w 1609 roku, 29 września 1609 roku rozpoczęło się oblężenie Smoleńska, ale kluczowa bitwa dla losów tej operacji odbyła się pod Kłuszynem – 4 lipca 1610 roku, gdy wojska polskie pod dowództwem Stanisława Żółkiewskiego w liczbie około 7 tysięcy zbrojnych starły się z zmierzającymi na odsiedź smoleńska armią rosyjską w liczbie około 30 tysięcy wojsk, dowodzoną przez Dymitra Szujskiego, brata Wasyla, cara Rosji i wspartą przez posiłki szwedzkie w postaci 5 tysięcy zbrojnych, pod dowództwem Jakuba Pontussona De La Gardie. Połączone wojska rosyjsko-szwedzkie miały znaczną przewagę liczebną. Armia Żółkiewskiego zaskoczyła przeciwnika podchodząc pod ich obozy jak najpóźniej zauważonymi, a wcześniej dzieląc armię by uniknąć starcia z ufortyfikowanym wojskiem znajdującym się w obozie w okolicach Zajmiszcza Carowego. Podzielone oddziały pod tą miejscowością miały powstrzymywać wojska rosyjskie by nie zaatakowały tyłów reszty naszego wojska zmierzającego pod Kłuszyn. Żółkiewski mógł rozpocząć nocny atak, ale jego wojsko potrzebowało czasu na rozwinięcie szyków, czekano również na piechotę z działkami. Ze względu na opieszałość zaalarmowany przeciwnik pod Kłuszynem wyszedł ze swoich obozów, ale pole bitwy było korzystniejsze dla Polaków, niwelując przewagę liczebną [nie mogli rozwinąć pełni swoich oddziałów przez dwie rzeki, las i małą szerokość terenu]. Przygotowano się jednak przeciwko polskiej kawalerii, tworząc drewniane konstrukcje. Husaria jednak była w stanie ominąć przeszkody i rozbić szarżą oddziały piechoty i wspierających ich rajtarów. Żółkiewski po początkowych sukcesach zatrzymywał się i zdecydował się na opanowanie obozu szwedzkiego [ich piechota się wycofała]. Pierwsze podejście przełamało opór szwedzkich pikinierów, lecz potrzeba było drugiego, po którym wrodzy zaczęli się poddawać. Wasyl Szujski uciekł z pola bitwy widząc, że bitwa jest przegrana. Zrabowano cały rosyjski obóz i zagarnięto wiele kosztowności i sztandarów.
Skutkiem przegranej bitwy dla Rosjan było otwarcie dla Polaków drogi wprost na Moskwę. Wasyl IV Szujski został obalony i oddany wraz z bratem, dowódcą sił jako zakładnicy stronie Polskiej. Nowym carem miał zostać syn Zygmunta III Wazy, Władysław – który miał zmienić religię na prawosławie. Jednak król polski nie zgodził się na to, bo sam chciał zostać carem, a Żółkiewski umowę z bojarami miał wynegocjować sam. 9 października 1610 roku Żółłkiewski rozpoczął okupację Moskwy, która trwała do 7 listopada 1612 roku. W tym czasie po 20 miesiącach oblężenia, 13 czerwca 1611 roku padła twierdza smoleńska i miasto wróciło po 97 latach do granic naszego kraju. Od sierpnia 1611 roku miał miejsce bunt pospolitego ruszenia [dowodzonego przez Dymitra Pożarskiego], który spowodował oblężenie polskiej załogi w Moskwie, a powodem była niechęć bojarów do uznania naszego władcy jako ich cara, gdyż ten nie chciał się zgodzić na zmianę religii. Ta decyzja była brzemienna w skutkach, gdyż dzięki temu Rosjanie mieli teraz w ich mniemaniu wspólny cel – odbić Moskwę z rąk katolickiego uzurpatora. W mieście brakowało żywności, zalegano żołnierzom żołd, a także coraz bardziej przeszkadzała temperatura i rosyjski klimat. Na odsiecz wraz z armia jesienią ruszył hetman Jan Karol Chodkiewicz, jednakże został zatrzymany przez wroga w bliskiej odległości miasta i musiał się wycofać, ponosząc dotkliwe straty. 7 listopada 1612 roku polski garnizon moskiewski poddał się i tak zakończył się nasz czas panowania nad tym miastem.
*"Zygmunt III Waza" [ur. 20.6.1566- zm. 30.4.1632] – w skrócie: syn Jana III i Katarzyny Jagiellonki, król Polski [od 1587 roku], król Szwecji [1592-1599, władze odebrał mu szwedzki sejm], był katolikiem i to było nieakceptowalne dla protestanckiej Szwecji.
*"dymitriady" – zbrojne ustanowienie przez polskich magnatów na tronie rosyjskim 'cudownie' ocalałego Dymitra [a raczej Dymitrów, bo było ich dwóch, jeden po drugim, a trzeci nie był zależny od Polski], syna Iwana IV Groźnego, który najprawdopodobniej został zamordowany za młodu. Pierwszym takim "synem" był Dymitr Samozwaniec I, a kolejnym cudownie ocalałym Dymitr Samozwaniec II. Jego popularność wzrosła po śmierci Samozwańca I, a poparcia i 'rozpoznania', że jest tym, za kogo się podaje udzieliła mu była żona tego pierwszego – Maryna Mniszchówna. Był jeszcze Dymitr Samozwaniec III, który zdołał przekonać do siebie Kozaków i oblegać Psków, lecz umarł w 1612 roku w niewyjaśnionych okolicznościach, wiadomo tylko, że został pojmany i stracony.
*"Maryna Mniszchówna" – córka wojewody sandomierskiego Jerzego Mniszecha, caryca Rosji w 1606 roku po ślubie z Dymitrem I Samozwańcem. Zdołała zachować życie po zamachu stanu na Dymitra, a jej mąż został zamordowany. Od tego czasu do 1608 roku była w niewoli, ale na mocy rozejmu rosyjsko-polskiego odzyskała wolność. Następnie jej ojciec przekonał ją by uznała za męża Dymitra II Samozwańca, z którym żyła do 1610 roku, gdy ten stracił kontrolę nad wojskiem i uciekł do Kaługi, gdzie został zamordowany. Maryna związała się z przywódcą Kozaków nadwołżańskich – Iwanem Zaruckim i urodziła syna Dymitra II, Iwana. Michał I, nowy car Rosji, z dynastii Romanowów po czasie ujął całą trójkę. Zarucki został nabity na pal, 3-letni syn Iwan, pretendent do tronu, został powieszony, a Maryna uwięziona i w 1615 roku zabita.
mój autorski tag: #historiasadboy
na fotografii: Bitwa pod Kłuszynem, miedzioryt [źródło]
wojna polsko-rosyjska 1609-1618 [źródło]
#historia #ciekawostkihistoryczne #ciekawostki #historiapolski #gruparatowaniapoziomu #rosja

Ignacy Jan Paderewski – życiorys, od króla fortepianu do salonów politycznych
Dzisiaj kolejna ważna postać dla II RP, tym razem związana z kulturą, bo będę pisać o Ignacym Janie Paderewskim.
Poprzednie moje wpisy-biografie dotyczyły:
Włodzimierza Zagórskiego – życiorys i jego tajemnicze zaginięcie
Romana Dmowskiego – życiorys – kim był guru ówczesnych nacjonalistów?
Józefa Piłsudskiego – uroczystości pogrzebowe Marszałka [cały życiorys być może wkrótce]
Wincentego Witosa – życiorys - były drwal trzykrotnie wybrany premierem II RP.
Ignacy Jan Paderewski urodził się 18 listopada 1860 roku na Ukrainie, w Kuryłówce na Podolu. Był synem Jana Paderewskiego i Polikseny z domu Nowicka. Ojciec Ignacego uczestniczył w powstaniu styczniowym*, za co został skazany na rok więzienia. By po wypuszczeniu zostać zarządcą majątku na Podolu. Umarł w niedługim czasie po uwolnieniu i został pochowany na cmentarzu w Żytomierzu. Matki Ignacy nie był w stanie poznać, ponieważ umarła kilka miesięcy po jego urodzeniu. Paderewski od najmłodszych lat był sierotą i po śmierci obojga rodziców wychowany był przez ciotkę. 7 stycznia 1880 roku Ignacy poślubił Antoninę Korsak, która podobnie jak jego matka zmarła krótko po porodzie dziecka. Ich syn – Alfred, urodził się z chorobą Heinego-Medina*. Zmarł w 1901 roku w wyniku powikłań powiązanych z chorobą krążenia. Druga żona Helena, z którą Paderewski ożenił się 31 maja 1899 roku zmarła 16 stycznia 1934 roku, więc Ignacy był dwukrotnym wdowcem.
Swoją przygodę z fortepianem rozpoczął w Instytucie Muzycznym w Warszawie, a uczył go Jan Śliwiński. Jego muzyczna nauka nie ograniczała się tylko do jednego instrumentu. Gry na puzonie uczył go Juliusz Janotha*, a teorii muzyki Gustaw Roguski*. Mimo tego, że został wyrzucony z Instytutu za odbycie trasy koncertowej po prowincjonalnych miastach w Polsce i w Rosji, ukończył szkołę i uzyskał dyplom w 1878, a następnie otrzymał propozycję zostania nauczycielem fortepianu w niej, którą przyjął. Nie poprzestał jednak na tym i nadal koncertował, na początku w Warszawie i w innych miastach w Polsce, a potem za granicą. W 1881 roku zaczął studia w Berlinie, na których kształcił się i poznał – Friendicha Kiela i Henricha Urbana. Rozpoczął również współpracę z niemiecką firmą wydawniczą "Bote und Bock", która posiadała międzynarodową reputację. Dzięki znajomości z Heleną Modrzejewską [dostrzegła jego talent i wsparła finansowo], najwybitniejszą aktorką teatralną w historii Polski, mógł kontynuować naukę, tym razem w Wiedniu. Tam kształcił się pod okiem polskiego nauczyciela, pianisty i kompozytora Teodora Lesztyckiego*. Paderewski zdobył przychylność Lesztyckiego i jego drugiej żony Anny Jesipowej, rosyjskiej pianistki, która była promotorką jego twórczości i wielokrotnie wykonywała jego kompozycje. Dzięki tej dwójce w 1885 roku otrzymał on nominację konserwatorium w Strasbourgu.
W 1888 roku jego popularność rozlała się na cały świat, a to wszystko dzięki występowi w Salle Erard w Paryżu, ten występ otworzył dla niego wiele nowych kierunków – Amerykę Północną [tournée do USA, w latach 1891-92] i Południową, Afrykę Południową i Australię, a także stolice wielkich miast w Europie m.in Londyn, w którym zadebiutował w 1890 roku. W 1897 roku zamieszkał w Szwajcarii, w posiadłości Riond-Bosson w Morges. Był jednym z największych pianistów świata. W USA po tournée nazywano go "największym z największych", a opera 'Manru', jego pierwsze i ostatnie dzieło sceniczne pozostaje jedynym dziełem skomponowanym przez Polaka wystawionym w Metropolian Opera. Twórczość kompozytorska Paderewskiego była utrzymana w stylistyce neoromantycznej. Był zwolennikiem klasycznych form kompozycyjnych, w swoich utworach nawiązywał do muzyki ludowej [polskiej].
W działalność polityczna małymi krokami zaangażował się w 1908 roku, kiedy na jego zlecenie wykonano pomnik na pięćsetną rocznicę Bitwy pod Grunwaldem*. Ten stanął w Krakowie w 1910 roku, a Paderewski w obecności 150 tysięcy osób wygłosił patriotyczne przemówienie, w którym miał powiedzieć [źródło: encyklopedia pwn]: „Dzieło, na które patrzymy, nie powstało z nienawiści. Zrodziła je głęboka miłość Ojczyzny nie tylko w jej minionej wielkości i dzisiejszej niemocy, lecz i w jej jasnej, silnej przyszłości...”. Mowa pełna niepodległościowych haseł była określana jako trafna i interesująca. Podczas tego wiecu poznał się m.in z Romanem Dmowskim. Paderewski był przeciwnikiem Niemiec, uważał ich za głównego wroga ku drodze do niepodległości. Po wybuchu I wojny światowej razem z Henrykiem Sienkiewiczem stworzył w Vevey, a następnie Lozannie i Londynie Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Przy pomocy 174 komitetów lokalnych zebrano kwotę 17 milionów franków szwajcarskich. Sam Ignacy zorganizował 300 wydarzeń [wieców i spotkań], które łączył z koncertami. Jeden z wieców odbył się w Chicago przy pomniku Tadeusza Kościuszki, a jego przemówienia słuchało około 150 tysięcy ludzi. Dwukrotnie w tym czasie Paderewski spotykał się z prezydentem Thomasem Wilsonem i jego doradcą Edwardem Housem. W 1917 roku był w USA przedstawicielem założonego przez Romana Dmowskiego Komitetu Narodowego Polski, który był uważany za oficjalne przedstawicielstwo narodu Polskiego przez zachodnie państwa. Współtworzył polskie ochotnicze oddziały wojskowe. Miał duży wpływ na to, że w orędziu do Kongresu przedstawionym 8 stycznia 1918 roku Thomas Woodrow Wilson, prezydent Stanów Zjednoczonych umieścił punkt stworzenia niepodległego państwa polskiego. 26 grudnia 1918 roku przyjechał wraz z brytyjskim attaché – Harrym Herschelem Wadem do Poznania. Niemcy starali się zatrzymać pociąg z delegacją i skierować go do Warszawy, ale ich niezłomna postawa sprawiła, że dotarli do miasta. Paderewski udał się do Hotelu Bazar, gdzie wydano na jego cześć bankiet, podczas którego wygłosił patriotyczne przemówienie, porywając tłum. Dzień później Niemcy przestraszeni polskimi uroczystościami zorganizowali przemarsz wojsk, który rozpoczął powstanie wielkopolskie, a to zakończyło się zwycięstwem Polaków i przyłączeniem większości ziem prowincji poznańskiej do Polski.
16 stycznia 1919 roku Paderewski został premierem rządu i ministrem spraw zagranicznych, po tym, jak gabinet Jędrzeja Moraczewskiego nie przetrwał próby czasu. Był to pozaparlamentarny projekt, większość ministerstw otrzymały osoby bez przynależności partyjnej. Ignacy był delegatem Polski wraz z Romanem Dmowskim podczas konferencji pokojowej w Paryżu, a głównym jego celem było przyłączenie do kraju Śląska, Gdańska, Warmii i Mazur. Podpisał traktat wersalski, 28 czerwca 1919 roku. W Polsce był krytykowany przez konserwatystów [prawica], za podpisanie traktatu o ochronie mniejszości narodowych, autonomii Galicji Wschodniej i popieranie polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego* jak i lewicę, gdyż ten dopuszczał możliwość porozumienia się z bolszewikami, więc jego rząd 9 grudnia 1919 roku podał się do dymisji. Wyjechał z kraju, ale powrócił do niego podczas wojny polsko-bolszewickiej, a następnie został jako dyplomata wysłany do kontaktów z zagraniczną Ligą Narodów. Po zabójstwie Gabriela Narutowicza w 1922 roku zdecydował się odsunąć od polityki.
Później był namawiany przez Władysława Sikorskiego do tworzenia politycznej opozycji przeciwko sanacji, a następnie w 1936 roku został współzałożycielem [wraz z Wincentym Witosem, Władysławem Sikorskim i Józefem Hallerem] Frontu Morges, od miejsca, w którym się spotykano [siedziba Paderewskiego Riond-Bosson znajdowała się w Morges]. Celem tego projektu było polityczne porozumienie działaczy partii centrowych. Front zauważał zagrożenie ze strony Niemiec, dążył do zjednoczenia ku wspólnemu dobru narodu polskiego, wzmożenia starań o polepszenie stosunków z Rumunią, Francją i Czechosłowacją. Po wybuchu II wojny światowej kandydat na prezydenta Polski na uchodźstwie, a w 1940 roku prezes Rady Narodowej w Paryżu i Londynie. Zmarł 29 czerwca 1941 roku w Nowym Jorku, a pochowany został w Arlington w Waszyngtonie, a jego prochy sprowadzono do Polski w 1992 roku i złożono je w krypcie Św. Jana w Warszawie. Serce Paderewskiego zostało przed pochówkiem usunięte z ciała, by w przyszłości zostać pochowane w kościele św. Krzyża przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, a zostało oddane nowojorskiej placówce Związku Weteranów Armii Polskiej na Brooklynie na przechowanie. O urnie z sercem zapomniano na lata, a ta znalazła się dopiero w 1959 roku w krypcie mauzoleum na nowojorskim cmentarzu Cypress Hill. Stamtąd dopiero w 26 czerwca 1986 roku przywieziono ją do Narodowego Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown w Pensylwanii, gdzie znajduje się do dziś.
Otrzymał m.in. Order Orła Białego w 1921 roku, jak i pośmiertnie Srebrny Krzyż Orderu Odrodzenia Polski w 1941 roku.
*"Powstanie Styczniowe" – w skrócie: polskie powstanie przeciwko Imperium Rosyjskiemu, które odbywało się od 22 stycznia 1863 do października 1864 roku i zakończyło się zwycięstwem Rosji.
*'choroba Heinego-Medina" – wirusowa choroba zakaźna wywoływana przez wirus polio.
*"Juliusz Janotha" - ojciec znanej kompozytorki, pianistki i taterniczki Natalii Janothy [ur. 8.06.1856-zm. 9.06.1932], której Paderewski dedykował utwory, a jej kariera w swoim czasie była porównywalna do tej Ignacego, ze względu na jej koncerty w całej Europie.
*"Gustaw Roguski" – polski kompozytor i nauczyciel muzyczny [ur. 12.05.1839- zm. 5.04.1921]
*"Teodor Lesztycki" – polski kompozytor, nauczyciel i pianista, wychował wielu znanych pianistów m.in. Paderewskiego, Melcera-Szczawińskiego czy Gabriłowicza. [ur. 22.06.1830 – zm. 14.11.1915]
*"Bitwa pod Grunwaldem" – w skrócie: bitwa stoczona 15 lipca 1410 roku pomiędzy Zakonem Krzyżackim a sprzymierzonymi siłami polsko-litewskimi, zakończona zwycięstwem wojsk drugiej strony.
*"polityka wschodnia Józefa Piłsudskiego" – w skrócie: Rosja w tym planie miała być głównym rywalem Polski, a Białoruś, Litwa i Ukraina – państwami w sojuszu z Polską, którym mieliśmy przewodniczyć.
mój autorski tag: #historiasadboy
Na fotografii: Ignacy Jan Paderewski w Poznaniu, 27 grudnia 1918 rok [źródło]
Ignacy Jan Paderewski, 1900 rok [źródło]
#historia #ciekawostkihistoryczne #ciekawostki #historia #gruparatowaniapoziomu #muzykaklasyczna

Życiorys Wincentego Witosa – były drwal trzykrotnie wybrany premierem II RP
Tak jak obiecałem, staram się przedstawiać kolejne postacie II RP i ich życiorysy, moje poprzednie wpisy-biografie dotyczyły:
Włodzimierza Zagórskiego – życiorys i jego tajemnicze zaginięcie
Romana Dmowskiego – życiorys – kim był guru ówczesnych nacjonalistów?
Józefa Piłsudskiego – uroczystości pogrzebowe Marszałka [cały życiorys być może wkrótce]
Wincenty Witos urodził się dnia 21 stycznia 1874 roku w miejscowości Dwudniak, która wchodziła w skład gminy Wierzchosławice. Był synem Wojciecha i Katarzyny z domu Sroków. Rodzina Witosa zajmowała się gospodarstwem rolnym i żyła skromnie, gdyż byli biedni. Rodzice przyszłego premiera Polski nie potrafili pisać, a do szkoły posłali go dopiero w wieku lat dziesięciu. Uczył się znakomicie, otrzymując nagrodę specjalną za postępy w nauce od inspektora z Tarnowa, który przybył na egzamin. Dalszą edukację umożliwiła sytuacja materialna rodziny. Witos jednak nie zamierzał przestać pogłębiać swojej wiedzy i sam starał się ją poszerzać. Wincenty Witos wraz z ojcem pracował przy karczowaniu lasu (jako drwal), koszeniu łąk i w żniwach. Te prace w tamtym okresie pozwoliły polepszyć sytuację pieniężną rodziny. W 1893 napisał swój pierwszy artykuł do "Przyjaciela Ludu". W latach 1885-87, służył w wojsku austriackim, gdyż został do niego powołany. Najpierw w 11. Kompanii 57 pułku Piechoty w Tarnowie, następnie w 2. pułku artylerii wałowej w Krakowie, a służbę dokończył jako zwykły kanonier [szeregowy, tylko w artylerii] we wsi Krzesławice. 9 Lutego 1888 roku po powrocie z wojska ożenił się z Katarzyną z domu Tracz, która rok później urodziła mu córkę o imieniu Julia. Katarzyna miała być kobietą rozsądną i pracowitą.
W 1908 roku Wincenty został wójtem gminy Wierzchosławice, prowadząc agitację polityczną już przed przymusowym wcieleniem do wojska. Rada gminy została obsadzona jego ludźmi po tych wyborach, a on sam był na tym stanowisku aż do 28 lipca 1931 roku. We wsi przez te lata zbudowano dom ludowy, młyn, drogi, szkołę, a także stale polepszano zdolności produkcyjne gleb rolnych. Od 1895 roku związany ze Stronnictwem Ludowym. Organizacja ta walczyła w tamtym czasie ze szlachtą i klerem, które w swoich rękach posiadały większość ziem. Byli również przeciwko biurokracji, która wspierała według nich interesy wielkiej własności, a nie była przychylna zwykłym ludziom – chłopom. W 1903 roku będąc popularnym wśród wiejskiej ludności i w uznaniu jego pracy na rzecz rozwoju PSL [Polskie Stronnictwo Ludowe] Witos został wybrany do Rady Naczelnej ugrupowania. W 1905 roku został wybrany z tego ugrupowania do Rady Powiatowej w Tarnowie. W wyborach do sejmu galicyjskiego, 25 lutego 1908 roku Wincenty Witos został wybrany posłem. W 1911 roku został posłem do austriackiej Rady Państwa [parlament]. W grudniu 1913 roku wyniku rozłamu [w skrócie] w galicyjskim PSL przez działaczy skupionych wokół tygodnika Piast oraz działaczy Polskiego Stronnictwa Ludowego – Zjednoczenie Niezawisłych Ludowców* powstało Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast". Prezesem został Jakub Bojko. Witos był współzałożycielem, a potem w latach 1914-18 wiceprezesem, a w 1918-31 prezesem Zarządu Głównego.
Przed wybuchem I wojny światowej Witos zaczął jeździć po kraju, by zbierać fundusze na działalność partii i zdobywać poparcie ludności. Gdy wojna wybuchła, stopniowo odchodził od haseł pro austryjackich do niepodległościowych, chciał by Polska, jak najwięcej zyskała na tym konflikcie. W 1915 roku popierał Ententę* i wiązał z ich wygraną nadzieję na odzyskanie przez Polskę niepodległości. W latach 1917-1918 był członkiem Ligi Narodowej*. Akt 5 listopada* uznał za próbę ocieplenia wizerunku i działania symboliczne przez władze pruskie i austriacko-węgierskie. Domagał się stworzenia państwa polskiego z dostępem do morza. 28 października 1918 roku w Krakowie powstała Komisja Likwidacyjna, z udziałem Ignacego Daszyńskiego i Wincentego Witosa. Jej celem było uporządkowanie chaosu, jaki powstał do czasu wybrania polskich władz państwowych. 7 listopada 1918 roku powstał rząd Daszyńskiego, przy wsparciu działaczy PPS i PSL "Wyzwolenie", Witos nie wszedł do rządu, ze względu na brak odzwierciedlenia układu sił politycznych w nim. Odmówił też wejścia do rządu Jędrzeja Moraczewskiego, który był kontynuacją poprzedniej grupy rządzącej. 26 stycznia 1918 roku został wybrany na posła do Sejmu Ustawodawczego [a potem w sejmach kadencyjnych do 1933 roku], pełnił funkcję szefa koła parlamentarnego "Piast" [do 1931 roku z przerwą w 1928-29]. W parlamencie on i jego PSL "Piast" należał do partii centrowej i do 1926 roku odgrywał kluczową rolę w parlamencie, jak i poza nim w polityce.
Podczas wojny rosyjsko-polskiej, 24 lipca 1920 roku stanął na czele rządu Obrony Narodowej. Zamiarem jego rządu było dążenie do zakończenia wojny. Był również członkiem Rady Obrony Państwa. Traktat podpisano 18 marca 1921 roku, a politycy z różnych obozów uczestniczących w koalicji rządzącej po zwycięstwie Polski nad bolszewikami wrócili do dawnych sporów. 27 maja 1921 roku Witos złożył rezygnacje, a ona nie została przyjęta i jego rząd ostatecznie przetrwał do 13 września tego samego roku. W 1922 roku został odznaczony Orderem Orła Białego. Drugi rząd Witosa powstał 28 maja 1923 roku i był koalicją PSL "Piast", Związku Ludowo Narodowego [ZLN] i Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji [PSChD]. To połączenie przetrwało 6 miesięcy, a upadło przez wzmagające się napięcia społeczne napędzane przez Lewice, hiperinflacje i kłopoty gospodarcze. Trzeci rząd Wincentego Witosa powstał 10 maja 1926 roku i został obalony po czterech dniach przez przewrót majowy*, a konkretniej przez działania Józefa Piłsudskiego. Po tym wydarzeniu nie przyjęto jego rezygnacji z szefostwa w PSL "Piasta"
Po stracie władzy Witos i PSL "Piast" związało "Centrolew" razem z Polską Partią Socjalistyczną [PPS], Stronnictwem Chłopskim [Sch], PSL "Wyzwolenie" i Narodową Partią Robotniczą [NPR]. Celem sojuszu było przywrócenie rządów demokratycznych i walka z Józefem Piłsudskim i sanacją. Jednym z największych sukcesów Centrolewu było odwołanie rządu Kazimierza Świtalskiego. 14 września 1930 roku poszukując wsparcia społecznego, koalicja zdecydowała się na przygotowanie wieców poparcia i demonstracji w dwudziestu jeden miastach. Doszło do starć między protestującymi, a policja, było wielu rannych, a także doszło do śmierci u protestujących wskutek walk. 29 sierpnia 1930 roku prezydent Ignacy Mościcki rozwiązał parlament, a 9/10 września wyłapało przywódców Centrolewu, w tym Wincentego Witosa. Ten wyszedł na wolność po wpłaceniu kaucji w listopadzie tego samego roku. Władze wytoczyły proces, nazywany brzeskim, oskarżyły o zamach stanu i skazały działaczy opozycyjnych na wyroki półtora roku, do trzech lat więzienia.
Wincenty Witos w celu uniknięcia wyroku [czekano, aż Sąd Najwyższy zatwierdzi wyrok] zdecydował się na emigrację [w latach 1933-39] do Czechosłowacji. Stamtąd starał się mieć wpływ na Stronnictwo Ludowe, inicjował różne pomysły współprac i strajków chłopskich, jednakże nie zezwalał na porozumienie się z komunistami. 17 lutego 1936 roku zainicjował wraz z Władysławem Sikorskim, Ignacym Janem Paderewskim, Józefem Hallerem polityczne porozumienie – nazywane Front Morges, od miejsca, w którym się spotkano [siedziba Paderewskiego Riond-Bosson znajdowała się w Morges]. Celem tego projektu było polityczne porozumienie działaczy partii centrowych. Front zauważał zagrożenie z Niemiec, dążył do zjednoczenia się ku wspólnemu dobru narodu polskiego, wzmożenia starań o polepszenie stosunków z Rumunią, Francją i Czechosłowacją. Postulował rozpisanie demokratycznych wyborów, amnestię polityczną dla wrogów Sanacji. Wszystkie te plany nie weszły w życie, gdyż Polska została zaatakowana przez Niemcy, a potem Rosję podczas II wojny światowej. Władysław Sikorski starał się wcielać te idee dopiero po uzyskaniu władzy na uchodźstwie, w latach 1939-43.
Po wkroczeniu do Czechosłowacji Niemiec, 31 marca 1939 roku Wincenty Witos wrócił do Polski. 3 kwietnia stawił się w prokuraturze w Krakowie, a następnie został uwięziony na trzy dni, ale wyrok został zawieszony na sześć miesięcy. 17 maja 1939 roku został ponownie wybrany szefem Stronnictwa Ludowego i następnie wykonał odezwę do narodu, w której wezwał do obrony kraju, w związku z nadchodzącą wojną. 31 sierpnia 1939 roku zmarła jego żona, Katarzyna, a dzień później zaczęła się II wojna światowa. 3 września Witos wyjechał do Lwowa. 16 września został aresztowany przez Niemców i więziony [w Rzeszowie, Tarnowie, Krakowie, Poczdamie i Berlinie] do 28 lutego 1941 roku, kiedy to pozwolono mu zamieszkać w Wierzchosławicach przy inwigilacji przez Gestapo. Nie zgadzał się na współpracę z hitlerowskimi Niemcami w celu utworzenia kolaboracyjnego rządu, jak i z radziecką Rosją, gdy w marcu 1945 roku został aresztowany przez NKWD* i przez 5 dni starano się go przekonać siłą do współpracy z Krajową Radą Narodową*. W czerwcu 1945 roku został powołany do tej Rady na funkcję wiceprezydenta, ale stanowiska nie przyjął. Od sierpnia 1945 roku był prezesem utworzonego wraz ze Stanisławem Mikołajczykiem Polskiego Stronnictwa Ludowego, jednak jego stan zdrowia był fatalny, już przed rozpoczęciem II wojny Witos odbywał kuracje w Truskawcu, a więzienie przez Niemców i Rosjan na pewno wpłynęło jeszcze bardziej negatywnie na jego zdrowie. Zmarł 31 października 1945 roku w Krakowie i został pochowany w Wierzchosławicach.
*"Polskie Stronnictwo Ludowe – Zjednoczenie Niezawisłych Ludowców" - ugrupowanie powstałe w 1912 roku, związane wcześniej z liberalną inteligencję PSL, przeciwnicy Jana Stapińskiego, ówczesnego prezesa, nie godzili się na kompromis z rządem austriackim i konserwatystami
*"Ententa" - sojusz Francji, Wielkiej Brytanii i Imperium Rosyjskiego.
*"Liga Narodowa" – tą samą, którą stworzył w 1893 roku m.in. Roman Dmowski, mającej na celu walkę o niepodległość Polski drogą demokratyczną, a nie za pomocą zrywów zbrojnych. Wincenty Witos podobno nie przyznawał się do przynależności do tego ugrupowania w późniejszych latach.
*"Akt 5 listopada" – w skrócie: obietnica powstania 'samodzielnego' Królestwa Polskiego przez Prusy i Austro-Węgry, połączonego z mocarstwami, bez określenia granic, 5 listopada 1916 roku po konferencji w Pszczynie.
*"Przewrót Majowy" – w skrócie: zbrojne wystąpienie przeciwko rządowi Witosa, a konkretniej demokracji parlamentarnej, mające na celu wprowadzenie autorytaryzmu i przejęcia władzy przez Józefa Piłsudskiego i sanację.
*"NKWD" – w skrócie: centralny organ bezpieczeństwa ZSRR do 1946 roku.
*"Krajowa Rada Narodowa" – w skrócie: samozwańczy organ państwowy stworzony przez polskich komunistów na zlecenie ZSRR podczas II wojny światowej.
mój autorski tag: #historiasadboy
na fotografii: Wincenty Witos, 1920 [źródło]
Wincenty Witos na fotografii portretowej [źródło]
#historia #ciekawostki #ciekawostkihistoryczne #historiapolski #gruparatowaniapoziomu

Życiorys Romana Dmowskiego – kim był guru ówczesnych nacjonalistów?
W poprzednich wpisach omawiałem życiorys Włodzimierza Zagórskiego, jak i zacząłem poniekąd omawiać inne postacie II RP – Józefa Hallera [przy okazji pisania o Bitwie pod Rarańczą] i Józefa Piłsudskiego [o uroczystościach pogrzebowych], a że zainteresowanie moimi postami-biografiami jest największe, to przygotowałem artykuł o kolejnej postaci historycznej ważnej dla naszej historii z tego okresu.
Roman Stanisław Dmowski, urodzony dnia 9 sierpnia 1864 roku w Kamionku, był synem Walentego, robotnika brukarskiego, który po czasie stał się właścicielem własnej, małej firmy w tej branży i Józefy z domu Lenarskich, która wywodziła się z drobnej szlachty mazowieckiej, lecz straciła swój tytuł, ze względu na zajęcie się garbarstwem. W młodości Roman stworzył organizacje uczniowską "Strażnica", która wyrażała sprzeciw przeciwko rusyfikacji, poprzez tajne wykłady z języka polskiego, historii, geografii czy literatury polskiej. W 1886 roku zaczął studia na wydziale fizyczno-matematycznym na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim [na sekcje przyrodniczą] i po czterech latach nauki otrzymał stopień "kandydata nauk przyrodniczych".
W 1888 roku dołączył do warszawskiego koła organizacji patriotycznej "Zet", która była młodzieżówką "Ligi Polskiej", do tej organizacji dołączył już jako pełnoprawny członek w grudniu 1889 roku. W kwietniu 1893 roku wraz z Zygmuntem Balickim, Teofilem Waligórskim, Karolem Raczkowskim i Janem Ludwikiem Popławskim przejął władze w organizacji i zmienił jej nazwę na Ligę Narodów, stając się jej szefem. Celem Ligi było dążenie do niepodległości, ale nie za pomocą zrywów zbrojnych. Następnie został zatrzymany i osadzony w areszcie za współorganizacje narodowej manifestacji w 100-letnią rocznice Konstytucji 3 Maja. Po pięciu miesiącach niewoli został zesłany na do Mitawy, gdzie zasądzono mu pięcioletni zakaz przebywania na terenie Królestwa Polskiego. Z Łotwy uciekł w lutym 1885 roku i osiadł we Lwowie, gdzie zajął się współtworzeniem Stronnictwa Narodowego-Demokratycznego. W 1901 wrócił do kraju i zamieszkał w Krakowie. Następnie wydał książkę – "Myśli Nowoczesnego Polaka", która według niego samego po latach, była 'wyznaniem wiary narodowej'. W 1905 roku zamieszkał w Warszawie.
W latach 1904-1906 sprzeciwiał się [w skrócie] pomysłom Józefa Piłsudskiego na wykorzystanie wojny rosyjsko-japońskiej do stworzenia oddziałów bojowych i i legionów polskich z dezerterujących żołnierzy polskich z armii rosyjskiej, w tym do powstania antyrosyjskiego. Piłsudski dążył do negocjacji z Japończykami, by legiony powstały na ich ziemi, a Dmowski był w opozycji do tego pomysłu i starał się przedstawić PPS* i samego Piłsudskiego stronie japońskiej jako postacie marginalne. Roman Dmowski uważał, że lepszym pomysłem będzie walka o autonomie Królestwa Polskiego, samorządu wiejskiego i miejskiego, a także spolszczenia szkół i urzędów. W 1904 roku odbyła się Konferencja Partii Opozycyjnych i Rewolucyjnych Rosji w Paryżu [z udziałem Ligi Narodowej i PPSu, bez Piłsudskiego], gdzie znaczną część obrad poświęcono sprawie polskiej. Ustalono na niej m.in. uchwałe o konieczności autonomii Księstwa Polskiego i potrzebie powołania zgromadzenia w Warszawie, którego zadaniem byłoby uchwalenie konstytucji. Dmowski wygrał więc bitwę z Piłsudskim.
W lutym 1907 roku Roman Dmowski został posłem do rosyjskiej Dumy Państwowej, najniższej parlamentu Imperium Rosyjskiego. Napisał też w tym czasie książkę "Niemcy, Rosja i kwestia Polska" w której sądził, że Prusy są największym zagrożeniem dla Polski, a dla Austrii i Rosji, kwestia polska jest problemem lokalnym. Niemcy według niego miały być przeciwne porozumieniu polsko-austriackiego, jak i dążyć do współpracy z Rosją przeciwko Polsce. Pogląd na Rosję natomiast miał taki, że umożliwia ona polityczne zjednoczenie narodu polskiego. Zaznaczył również, że "rozwiązanie kwestii polskiej leży w rękach Rosji". Twierdził też, że Polska musi wspierać działania francusko-rosyjskie przeciwko Niemcom i starał się przekonać Rosję, że Polska jest lojalna wobec Imperium. Rosjanie w zamian za znikome zwiększenie autonomii zażądali odłączenia od Królestwa Kongresowego Chełmszczyzny. Stąd też uchwały z Konferencji Patrii Opozycyjnej zderzyły się z rzeczywistością, plany i apele Dmowskiego pozostały bez odpowiedzi. W 1907 został wybrany posłem po raz drugi, ale w 1909 roku złożył mandat, zostając przegłosowany na posiedzeniu partii.
Prorosyjskie nastawienie Dmowskiego spowodowało, że Ligę Narodów opuściło 20% członków, a endecja straciła poparcie wśród młodych. Roman Dmowski nadal jednak starał się dążyć do pojednania z Rosją, był konsekwentny w realizacji tej strategii. Z czasem pomógł mu fakt, że w zaborze rosyjskim część społeczeństwa zwróciła się przeciwko Ukraińcom i Żydom. Stronnictwo Dmowskiego odnosiło sukcesy w zaborze pruskim, zakładając tam swoje struktury w 1909 roku w Poznaniu. W wyborach do kolejnej kadencji rosyjskiej Dumy Państwowej przegrał, nie zostając wybrany przez sprzeciw środowisk żydowskich, które głosowały przeciwko niemu na innego kandydata. W tym czasie Dmowski deklarował, że Żydzi szkodzą interesom Rosji i Polski.
Podczas I Wojny Światowej działał konsekwentnie na rzecz klęski Niemiec. Po zajęciu Warszawy przez nich, wyjechał do Petersburga, by tam uczestniczyć w komisji rosyjskiej mającej ustalić zasady przyszłej autonomii Królestwa Polskiego przy udziale Rosji. Odbywał też różne podróże, w 1916 roku podczas spotkania z ambasadorem rosyjskim w Paryżu złożył do jego rąk pismo, w którym wysunął niepodległość Polski, jako realny plan, a ten został negatywnie zaopiniowany przez Rosję. W podobnym tonie miał wypowiedzieć się sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej – Pietro Gasparri. W 1917 roku Polski Komitet Narodowy, którego był założycielem został uznany za oficjalne przedstawicielstwo przez zachodnie państwa. Z jego inicjatywy we Francji powstała Błękitna Armia. W sierpniu, do listopada 1918 roku przebywał w USA, gdzie rozmawiał z prezydentem Thomasem Woodrowem Wilsonem, przedstawiając mu oficjalny program odbudowy Polski.
Na początku 1919 roku został delegatem reprezentując Polskę na konferencji pokojowej w Paryżu. 29 stycznia tego samego roku wygłosił 5-godzinne przemówienie, podczas którego miał sam swobodnie mówić językiem francuskim i angielskim, gdyż nie ufał osobom tłumaczącym. Podczas całego przemówienia miał zachwycić umiejętnością improwizacji, znajomością tematu i logiką całej mowy. Działalność Dmowskiego na konferencji wraz z działaniami na terenie kraju [powstańczymi i wojennymi] była kluczowa przy kształtowaniu granic Polski. Stworzono "linię Dmowskiego"**, na której do Polski miał należeć Górny Śląsk, Pomorze Nadwiślańskie z Gdańskiem, Warmia i Mazury, Litwa, zachodnia i centralna Białoruś, Wołyń i Podole. Po przyjeździe Paderewskiego do Paryża Dmowski odszedł na drugi plan, działając w międzynarodowej Lidze Narodu. 28 czerwca 1919 Ignacy Jan Paderewski i Roman Dmowski podpisali traktat wersalski i Polska wróciła na mapę Europy. Dmowski podpisał również traktat pokojowym Ententy z Austrią w Saint-Germain.
W II RP jego pozycja znacznie osłabła, był posłem ustawodawczym w 1918 roku z ramienia Związku Ludowo-Narodowego. Tylko raz, przez 6 tygodni piastował stanowisko rządowe – jako minister spraw zagranicznych w rządzie Wincentego Witosa w 1923 roku. W czasie inwazji bolszewików był członkiem Rady Obrony Państwa, a około miesiąc przed Bitwą Warszawska wyjechał do Poznania, ze względu na przegrana z Piłsudskim. Dmowski chciał go odwołać i zastąpić generałem Józefem Dowborem Muścickim na stanowisku Naczelnego Wodza [a powodem według niego miały być błędy w prowadzeniu armii], ale Józef Piłsudski otrzymał wotum zaufania od reszty członków, a Roman Dmowski zrezygnował z członkostwa w radzie. Głosił idee asymilacji Ukraińców i Białorusinów. W 1922 roku kupił majątek w Chludowie, który musiał sprzedać w 1934 roku, ze względu na problemy finansowe. W grudniu 1926 roku w odpowiedzi na przewrót majowy założył Obóz Wielkiej Polski [miał na celu zjednoczenie środowisk katolickich i narodowych pod jednym sztandarem], który został zdelegalizowany w marcu 1933 roku. Mimo choroby starał się utrzymywać aktywność polityczną w ostatnich latach życia, miał dystansować się od kultu swojej osoby i krytykować idee wodzostwa. Nie chciał też, aby po śmierci zabalsamowano jego ciało, więc polecił najbliższemu otoczeniu aby na to się nie zgadzali. Po udarze mózgu zamieszkał w majątku dworskim Niklewiczów we wsi Drozdowie. Od 28 grudnia 1938 przechodził zapalenie płuc, po którym umarł 2 stycznia 1939 roku. Podczas pogrzebu na cmentarzu Bródnowskim [został pochowany w rodzinnym gronie] w Warszawie wzięło udział 100 tysięcy osób [według źródeł rządowych] do nawet 250 tysięcy osób [według organizatorów]. Pogrzeb nie miał charakteru państwowego, nie pojawił oficjalnie na nim żadnej polityk obozu rządzącego. Do końca swoich dni pozostał niekwestionowanym liderem i autorytetem środowiska narodowego.
*Polska Partia Socjalistyczna
**propozycja została odrzucona, a sam autor później się z niej wycofał podczas negocjacji kończących wojnę polsko-bolszewska
mój autorski tag - #historiasadboy
na fotografii: Roman Dmowski w kolorze [źródło]
Roman Dmowski w Chludowie [mieszkał w 1922-1934] [źródło]
#historia #ciekawostkihistoryczne #gruparatowaniapoziomu #historiapolski

'Polskie' podboje kolonialne
5 marca 1562 roku w Rydze Gottard Kettler, książę Kurlandii i Semigalii złożył hołd lenny polskiemu królowi Zygmuntowi II Augustowi w Rydze*, a ten w zamian dał mu w posiadanie dziedziczne Kurlandię i Semigalię, ponadto uczynił go gubernatorem Inflant. W XVII w. ludność kurlandzka dążyła do kolonizacji ziem w Afryce i na Karaibach. W 1647 roku Jakub Kettler, wnuk Gottarda próbował nakłonić Władysława IV Wazę i następcę Jana Kazimierza do założenia kompanii handlowej działającej w Indiach i Afryce, co się nie udało.
Gambia
Plan Jakuba Kettlera dotyczył zwiększenia potencjału gospodarczego jego księstwa. Do tego potrzebował posterunku handlowego do czerpania bogactwa i korzystania z niewolniczej siły roboczej. 26 października 1651 roku ekspedycja Heinracha Focka, kupiła małą rzeczną wyspę na tych terenach, nazywaną 'Isla De Andrea', a obecnie Wyspa James. Fock zbudował też posterunek handlowy i nazwał fort – Jacob na cześć księcia Jakuba Kettlera. Na północnym brzegu rzeki powstał Ford Jillifree [obecnie Jurureh], wydzierżawiono również wyspę Banjol [obecne wyspę Świętej Marii] i wzniesiono fort Bayona. Kolonia Kurlandii i Semigalii eksportowała cukier, tytoń, kawę, bawełnę, imbir, indygo, rum, kakao, skorupy żółwi i tropikalne ptaki, a konkretniej ich pióra. W 1655 roku pod zarządem nowego gubernatora – Otto Stiela kurlandzcy osadnicy żyli w przyjaźni z tubylcami. Niewolników zyskiwali od kupców Diula** z głębi Afryki. Kettler traktował afrykańskich władców, gambijskich państewek jako równych sobie i wspierał ich w walce z Holendrami. Osady kurlandzkie również były narażone na ataki i w latach 1659-1660 były okupowane przez Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską. Sam Jakub Kettler dostał się do niewoli podczas potopu szwedzkiego, co położyło kres kolonizacji tej części świata przez Kurlandię. Wyspę James przejęli Holendrzy, a mimo odzyskania przez Stiela władzy, kolonie przejęli natychmiast Anglicy.
Tobago
20 maja 1654 roku Willem Mollens dowódca statku [było na nim 80 osadników i 100 zołnierzy] 'Das Wappen der Herzogin von Kurland' dobił do brzegu Tobago i ogłosił nową kolonię o nazwie 'Nowa Kurlandia'. Była to pierwsza udana próba [po trzech nieudanych, zaczynając od 1637, 1639 i 1642 roku] kolonizacji przez obywateli tego księstwa. Założono fort o nazwie Jekabforts i dwie osady Jacobstadt i Casimishafen, na część Jana Kazimierza [by zyskać jego przychylność i protekcję dla dalszej kolonizacji]. Teren Kurlandii znajdował się na północno zachodnim brzegu wyspy i głównym celem była uprawa trzciny cukrowej przy 'wsparciu' niewolników z Afryki, natomiast w sąsiedztwie znajdowała się kolonia holenderska na południowo zachodnim brzegu. Kolonia tego państwa – Nieuw Vissingen, rozwijała się znacznie szybciej, przez co w 1659 roku Holendrzy zajęli posiadłości kurlandzkie. Na taki obrót spraw oprócz szybszego rozwoju, wpłynął również potop szwedzki [1655 – 1660, wojna polsko-szwedzka] i równolegle tocząca się wojna polsko-rosyjska [1654-1667]. Na mocy traktatu oliwskiego w 1660 roku Kurlandia odzyskała swoje ziemie na Tobago, ale już w 1666 roku opuściła wyspę. Później jeszcze trzykrotnie zajmowali te tereny: w 1668 roku, od lipca 1680, do marca 1683 i od czerwca 1686 do maja 1690 roku. Kurlandia do 1795 roku zgłaszała roszczenia do tej wyspy, aż została wchłonięta przez Rosję, na mocy III rozbioru Polski.
Mocarstwo kolonialne w II RP?
Liberia na początku XXw. była rajem dla zwolenników poprzedniego systemu opartego na kolonializmie, ze względu na system pracy oparty na zniewoleniu ludności tubylczej i handlu niewolnikami. Kraj ten przez swoją działalność miał zostać wyrzucony z Ligi Narodów. Wsparcia szukano w.. Polsce. 28 kwietnia 1934 roku zawarto porozumienie między Ligą Morską i Kolonialną a Liberią. Polska zyskała dzięki temu prawo dzierżawy 50 plantacji dla osadników, strefę wolnocłową i pozwolenie na prowadzenie poszukiwań genealogicznych i organizacji żeglugi przybrzeżnej. Żyło się również pogłoskami, o rzekomym wsparciu w postaci 100 tysięcy żołnierzy liberyjskich w razie wojny w Europie [czego nie można traktować poważnie]. Zdecydowano się również wysłać ekspedycję. 28 grudnia 1934 roku statkiem "Poznań" wyruszono do Liberii, gdzie wyprawa zakończyła się fiaskiem. Sprzedano co prawda towary i pozyskano kakao, orzeszki palmowe, jednak finansowo wyprawa wyszła na spory minus. Rejs był ostatnią polską próbą handlu w Afryce Zachodniej. W latach 30 XX w. starano się nawiązać rozmowy dotyczące Madagaskaru, Polacy mieli zakupić wyspę Ankezina od Francuzów, jednak wszelkie rozmowy zakończyły się wraz z wybuchem II Wojny Światowej.
*w zastępstwie króla został przyjęty przez Mikołaja Radziwiłła.
**grupa etniczna z ludów Malinke, zamieszkująca głównie Wybrzeże Kości Słoniowej i Burkina Faso.
Zapraszam do śledzenia mojego autorskiego tagu: #historiasadboy jak i do zapoznania się z całym wpisem i piorunowania by treść dotarła do szerszej grupy odbiorców. Dla osób używających przeglądarki Microsoft Edge – polecam zaznaczyć cały tekst i kliknąć prawym przyciskiem myszy, a następnie użyć funkcji "czytaj na głos zaznaczenie" by zapoznać się z moim wpisem przy pomocy lektora.
na fotografii: Jakub Kettler [źródło]
rozmieszenie fortów kurlandzkich w Gambii [źródło]
tablica pamiątkowa dla ku pamięci Kurlandczyków w Great Courland Bay w Tobago [zródło]
#historia #ciekawostki #ciekawostkihistoryczne #historiapolski #gruparatowaniapoziomu