Działalność nierejestrowana w praktyce

Cześć Hejterzy!
Za prośbą @CzosnkowySmok wrzucamy stworzoną specjalnie dla Was pigułkę wiedzy na temat cuda zwanego działalnością nierejestrowaną.
O ile sporo wiedzy dostępnej jest na stronie rządowej (o, tutaj ), o tyle przedstawiamy podstawowe informacje. Jest to grono zebranych przez nas odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania. Nie traktujcie tego jako katalog zamknięty: jeśli chcielibyście o coś dopytać, to pod postem (edytując go) będziemy dodawać sekcję Q&A, gdzie udzielając odpowiedzi będziemy każdorazowo wołać pytającego!

#1 Czym jest działalność nierejestrowana?

Działalność nierejestrowana jest podstawową formą działalności, którą może wykonywać każdy z nas bez konieczności zakładania firmy. Forma ta nie wymaga rejestracji w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, ale niestety spoczywa na niej pewien limit: w ciągu roku nie możesz osiągnąć przychodu większego, niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Brak konieczności rejestracji działalności skutkuje tym, że działalność nierejestrowaną możesz rozpocząć w dowolnym momencie. Zgodnie z praktyką momentem, który uznaje się za rozpoczęcie działalności nierejestrowanej jest wystawienie przez Ciebie pierwszego rachunku czy też osiągnięcie pierwszego przychodu.
Charakter działalności nierejestrowanej stanowi więc o tym, że jest to niewielka działalność, która nie generuje dużych obrotów, ale pozwoli Ci sobie dorobić.

#2 Kto może prowadzić działalność nierejestrowaną?

Ten rodzaj działalności prowadzić może każdy z nas, czyli osoba fizyczna (a więc w ten sposób nie mogą operować m.in. spółki prawa handlowego czy spółki cywilne). Co więcej, do prowadzenia działalności nierejestrowanej wystarczy częściowa (ograniczona) zdolność do czynności prawnych - może być wykonywana już od 13 rok życia (o ile dostaniesz zgodę od rodziców).
Co ciekawe – działalność nierejestrowaną może wykonywać urzędnik czy pracownik etatowy, ale nie może jej wykonywać… bezrobotny! Dzieje się tak dlatego, że do uzyskania statusu osoby bezrobotnej należy spełnić warunek niewykonywania pracy zarobkowej (nawet poniżej minimalnego wynagrodzenia). Ostatnimi czasy problem ten wywołuje coraz większe oburzenie (zainteresowanie), więc – z uwagi na informacje płynące z Ministerstwa i Polityków – coraz częściej zdania prawników w aspekcie prowadzenia działalności nierejestrowanej przez osoby bezrobotne są podzielone.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że działalności nierejestrowanej nie mogą prowadzić osoby, które w przeciągu 5 ostatnich lat (60 m-cy) prowadziły działalność gospodarczą. Nadmieniam, że działalność gospodarcza (w przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą) może być zawieszona. Uprzedzając pytania: tak, polskie ustawodawstwo dopuszcza prowadzenie działalności nierejestrowanej przez osoby prowadzące działalność gospodarczą, która od min. 60 miesięcy jest zawieszona…
Podsumowując:

• działalność nierejestrowana może być prowadzona przez każdą osobę fizyczną,
  
• jest ona prowadzona samodzielnie, czyli bez wspólników,
  
• możemy ją prowadzić równolegle do pracy na etacie lub do wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenie.
  

#3 Czy każda działalność może być prowadzona w ten sposób?

W znaczącej większości przypadków, niezależnie od branży – możesz prowadzić działalność nierejestrowaną. Wyjątek stanowią te branże, które wymagają:

• zezwolenia,
  
• koncesji,
  
• wpisu do działalności regulowanej, lub
  
• zostały wymienione w Ustawie z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. 2018 poz. 646, dostępna tutaj )
  

#4 Czym jest przychód?

Ten punk dodajemy, gdyż wiele osób myli przychód z dochodem.
W punkcie #1 wskazaliśmy, że „w ciągu roku nie możesz osiągnąć przychodu większego, niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia”.
Mówiąc łopatologicznie: w przypadku działalności nierejestrowanej przychód stanowi suma kwot widniejących na wystawionych przez Ciebie rachunkach – lub innymi słowy – kwota, którą zarabiasz na świadczonych przez siebie usługach czy sprzedaży.
Jeśli do świadczenia usług (czy sprzedaży towarów) potrzebujesz jakiegoś sprzętu (samochodu, komputera, telefonu, łopaty, materiałów…), to w działalności gospodarczej nazywamy kosztami uzyskania przychodu.
Jeśli PRZYCHÓD pomniejszymy o KOSZTY jego uzyskania, to będziemy mówić o DOCHODZIE. Wzbijmy się więc na wyżyny intelektualne i opiszmy tę relację wzorem matematycznym:

Dochód = Przychód – Koszty

Załóżmy, że zajmujesz się koszeniem trawników na rzecz swoich sąsiadów (czyli usługobiorców). W tym celu kupiłeś kosiarkę spalinową za 500 zł i kanister benzyny za 100 zł. Świadczyłeś następujące usługi:

• koszenie trawnika u Kowalskich: 200 zł,
  
• koszenie trawnika u Nowaków: 200 zł,
  
• koszenie trawnika u Iksińskich: 200 zł.
  

Twoim przychodem będzie więc kwota 200 + 200 + 200 = 600 zł. Poniesione wydatki (500 + 100 = 600 zł) możesz odliczyć od dochodu w celu obniżenia podstawy opodatkowania (czyli kwoty, od której obliczysz należny fiskusowi podatek). Podatek zapłacisz od DOCHODU, a więc – posługując się naszym wzorem matematycznym:
Dochód = Przychód – Koszty = 600 – 600 = 0
Matematyka niezmiennie stanowi, że jeśli przemnożymy cokolwiek przez 0, to dostaniemy 0. Idąc tym tokiem rozumowania podatek dochodowy nie wystąpi.
Przychód z działalności nierejestrowanej rozliczasz w zeznaniu podatkowym oznaczonym symbolem PIT-36, w której odnajdziesz pozycję „Działalność nierejestrowana, określona w art….” (celowo nie podajemy podstawy prawnej, ponieważ prawo podatkowe jest ostatnio zbyt zmienne).
Wróćmy jednak do cudów polskiego prawa:

• limit 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, którego nie może przekroczyć (w żadnym z miesięcy prowadzenia działalności nierejestrowanej) Twój przychód odnosimy do tego, co mamy w EWIDENCJI SPRZEDAŻY (czyli suma kwot za ile sprzedałeś, wskazana na wystawionych rachunkach),
  
• w rocznej deklaracji PIT-36 podatek płacimy od DOCHODU wygenerowanego w ramach działalności nierejestrowanej.
  

Proste, prawda?

#5 Jakie są pozytywy działalności nierejestrowanej?

Działalność nierejestrowana jest idealną opcją dla osób, które są młode (choć zapewne w 99 przypadkach na 100 nie są świadome tej formy i świadczą usługi na czarno) oraz tych, którzy dopiero zaczynają lub testują produkt/pomysł na biznes.
Działalność nierejestrowana przynosi Ci następujące korzyści:

• brak konieczności rejestracji firmy,
  
• nie płacisz składek ZUS (ale prowadząc wyłącznie tę formę działalności nie podlegasz ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu – coś za coś),
  
• nie płacisz comiesięcznych zaliczek na podatek dochodowy (PIT) – działalność tę rozliczasz w zeznaniu rocznym,
  
• nie masz obowiązku płacenia podatku od towarów i usług (VAT) (limit przychodów dla działalności nierejestrowanej wyklucza przekroczenie progu przychodowego, który narzuca na przedsiębiorców obowiązek rejestracji do VAT),
  
• nie musisz prowadzić żadnej formy księgowości, poza ewidencją przychodów (czyli tabelką w Wordzie czy Excelu, w którą wpiszesz swoje comiesięczne przychody).
  

Doświadczenie zawodowe każe mi dodać: jeśli będziesz miał zamiar obniżyć podstawę opodatkowania o koszty uzyskania przychodu, to prowadź również ewidencję kosztów i zachowaj kopię dowodów księgowych (czyli paragonów, rachunków czy faktur). Jeśli fiskus wezwie Cię na kontrolę, to będzie Ci bardzo łatwo wykazać co z czego wynika.

#6 Jakie są negatywy działalności nierejestrowanej?

Zauważyłeś już, że kilka razy w tym tekście poruszam kwestię ogólnie pojętej jakości polskiego prawa? To teraz się trzymaj:
W punkcie #5 napisałem: „nie płacisz składek ZUS”. Jednakże… ostatnimi czasy osoby korzystające z tej formy działalności zwrócili się do ZUS z prośbą o interpretację tego stanu rzeczy.
ZUS odpowiedział im: „jesteście takimi samymi złodziejami, jak inne firmy!” i stwierdził, że działalność nierejestrowana powinna być traktowana tak samo, jak zlecenie i składki ZUS powinni opłacić Twoi klienci (osoby fizyczne i firmy, które skorzystają z usług osoby prowadzącej działalność nierejestrowanej)!
Zarówno politycy, jak i ZUS złapali się za głowy i szybko zaczęli krzyczeć „żartowaliśmy, tak nie było!”… ale tylko w odniesieniu do „ulgi na start” (gdyż interpretacja obejmowała zarówno „ulgę na start”, jak i działalność nierejestrowaną).
Jak widzisz problemem nie jest działalność nierejestrowana, a polski bałagan prawny.

#7 W jaki sposób rozliczam się z osobami, które ode mnie kupują?

Królu Złoty, nie ma żadnego problemu! Na żądanie kupującego (a w praktyce gospodarczej – dla każdej zrealizowanej usługi lub dostawy) wystawisz swoim kontrahentom rachunek. Rachunek ten musi zawierać następujące elementy:

• numer (najlepiej narastająco, nie może się powtarzać na poszczególnych rachunkach),
  
• datę wystawienia,
  
• dane sprzedawcy (swoje) i nabywcy (czyli Twojego kontrahenta),
  
• nazwę usługi/towaru, który dostarczyłeś,
  
• kwotę do zapłaty.
  

Jeśli jednak ktoś zażąda od Ciebie faktury, to… masz obowiązek ją wystawić!
Ale, @PomagamyRosnac , jak takie rachunki czy faktury wystawiać?
Nic prostszego! Ściągnij sobie darmową wersję aplikacji Druki Gofin, która da Ci możliwość pracy z setkami rodzajów dokumentów! Uprzedzając pytanie: nie, nie jest to żadna afiliacja, po prostu z tego programu sami korzystamy.

#8 W jaki sposób rozliczam się z osobami, od których ja kupuję?

Działalność nierejestrowana nie wymaga „wyrobienia” numeru NIP, w związku z czym przez inne firmy najczęściej będziesz obsługiwany w taki sam sposób, jak każda inna osoba fizyczna. Za każdy zakup dostaniesz więc zwykły paragon fiskalny (do którego możesz oczywiście zażądać wystawienia faktury).
Jednakże, patrząc na zapisy Ustawy o podatku od towarów i usług (VAT) jeśli prowadzisz działalność nierejestrowaną to… prowadzisz działalność gospodarczą, a więc sprzedaż na Twoją rzecz nie podlega ewidencjonowaniu przy zastosowaniu kasy rejestrującej (czyli kasy fiskalnej).
Tak więc dochodzimy do kolejnego paradoksu, w którym teoretycznie powinieneś otrzymać fakturę, ale nikt jej na Twoją rzecz nie może wystawić, ponieważ obowiązkowym elementem faktury jest numer NIP wystawcy i nabywcy. Witaj w Polsce!
Zaznaczam jednak, że polskie prawo jest tworzone dość szybko i na dzień dzisiejszy prawnicy spierają się co do tego, czy działalność nierejestrowana jest czy też nie jest działalnością gospodarczą.
Jak już wspomniałem, jeśli ktokolwiek sprzedaje na rzecz osób prowadzących działalność nierejestrowaną, to nie powinien ewidencjonować takich transakcji na kasie. Jednocześnie faktura dokumentująca taką transakcję musi być ujęta przez sprzedawcę (który jest VATowcem) w pliku JPK_VAT. Nie spotkaliśmy się z taką sytuacją w praktyce, w związku z czym nie zamierzam nikogo wprowadzić w błąd.

#9 Czy prowadząc działalność nierejestrowaną muszę wyposażyć się w kasę fiskalną, żeby wystawiać paragony?

Nie. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28.12.2018 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących jasno wskazują, że nie masz obowiązku wykorzystywania w jakiejkolwiek działalności kasy fiskalnej do momentu, w którym sprzedaż na rzecz osób fizycznych nie przekroczy kwoty 20 tys. zł.
Co ciekawe – i zapewne Was zadziwi – w polskiej legislacji mamy burdel. W związku z tym, żeby wypowiadać się w pełni poprawnie mówimy, że przedsiębiorcy mają obowiązek ewidencyjny za pomocą kasy rejestrującej, ale korzystają ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania na kasie rejestrującej sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Tak, wiem. Po co nam ułatwiać prowadzenie działalności gospodarczej, skoro można pisać takie kwiatki.
Jeśli natomiast Twoimi kontrahentami wyłącznie podmioty gospodarcze (czyli firmy), to nie istnieje przepis, który nakazałby posiadanie kasy fiskalnej. Dokumentacja księgowa opiera się w takim przypadku wyłącznie na wystawionych przez Ciebie fakturach lub rachunkach.
Jeśli ktoś z Was jest zainteresowany szczegółami, to odsyłam do dostępnej w Internecie opinii Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 22 kwietnia 2020 r., nr 0112-KDIL3.4012. 47.2020.3.LS. Opinia dotyczy branży gastronomicznej, ale zawarte w niej informacje można z łatwością przenieść na inne branże.

#10 Kiedy muszę zarejestrować działalność?

Obowiązek rejestracji działalności gospodarczej następuje w momencie 7 dni od przekroczenia miesięcznego limitu przychodu. Oznacza to, że jeśli przekroczysz limit (o którym pisałem w #1) w listopadzie, to na rejestrację działalności gospodarczej masz czas do 7 grudnia.

#11 Czy ktokolwiek może kontrolować działalność nierejestrowaną?

Żyjemy w Polsce, więc odpowiedź może być tylko jedna!
W każdym momencie mogą odwiedzić Cię odpowiednie organy, które będą weryfikować prowadzoną przez Ciebie działalność nierejestrowaną pod kątem przepisów Ustawy o podatku od towarów i usług (VAT), jak i Ordynacji podatkowej.
Co więcej, kontrolować Twoją działalność nierejestrowaną może każdy organ, którego funkcjonowanie niejako wpływa na branżę, w której działasz. I tak najprostszym przykładem będzie kontrola Sanepidu, jeśli zdecydujesz się na prowadzenie działalności w branży gastronomicznej.
Nie zapominajmy też o kontrolach, które może przeprowadzić Prezes UOKiK czy UODO… ale nie zamierzam Cię zniechęcać!

#12 Ciekawostki

Polskie prawo podatkowe jest niezwykle skomplikowane. Zanim podejmiesz decyzję o jakiejkolwiek formie działalności szukaj odpowiedzi u fachowców lub pytaj. Polska patologia sprowadza się do tego, że:

• żeby świadczyć usługi doradcze musisz zgłosić się do VAT, ale już żeby szkolić innych – nie musisz,
  
• wyroby piekarnicze można opodatkować każdą możliwą stawką VAT,
  
• wysokość stawki opodatkowania na żywność potrafi zależeć nawet od opakowania, w jakim się ona znajduje.
  

Jeśli będziesz prowadził działalność nierejestrowaną, to zgodnie z obecnymi przepisami wynikającymi z Ustawy kodeks będziesz uznawany za przedsiębiorcę (a więc musisz w pełni respektować prawa konsumenta, w tym m.in. reklamacje czy zwroty).
Jeśli w ramach działalności nierejestrowanej chciałbyś prowadzić sklep internetowy, to [z uwagi na to, co pisałem w ust. 2)] będziesz zobowiązany do wdrożenia i przestrzegania zapisów RODO.
===
Jeśli ktokolwiek z Was szuka profesjonalnego i sprawdzonego biura rachunkowego, to śmiało możecie do nas pisać ( kontakt@pomagamyrosnac.pl ) lub dzwonić (796 324 106).
Jeśli macie jakiekolwiek pytania z dziedzin związanych z finansami - nie krępujcie się! Jesteśmy tutaj, aby razem z Wami tworzyć #dobrykontent, żeby nie sprowadzić Hejto do poziomu OrlenKopu.
Pozdrawiamy,
Ekipa PomagamyRosnac
#biurorachunkowe #finanse #biznes #ksiegowosc #wlasnafirma
Zdjęcie w nagłówku wykonała Brooke Lark i zostało pobrane ze strony unsplash.com