Chodźcie Czarno-Brązowi*, chodźcie walczcie z nami jak mężczyźni,

udowodnijcie swoim żonom za co dostawaliście medale we Flandrii.

Powiedzcie im jak na widok IRA uciekacie,

z zielonych, pięknych pól Killshandry**

Dzisiaj porozmawiamy o największej potyczce Irlandzkiej Wojny Niepodległościowej, czyli bitwie pod Crossbarry, gdzie 100 członków IRA upokorzyło ponad 1300 żołnierzy Essex Regiment i policjantów Royal Irish Constabulary (służących w trakcie konfliktu jako zmilitaryzowane dywizje pomocnicze). Znajomość poprzednich wpisów może być pomocna - z szacunku dla stałych czytelników staram się nie dublować informacji. Listę wszystkich moich wpisów o historii Irlandii zamieszczam na dole posta.

3 Brygada IRA z Cork była prawdziwym cierniem w boku dla brytyjskich sił w południowej Irlandii. Oddział pod dowództwem Charliego Hurley'a został zorganizowany w pod koniec roku 1919 lub na początku 1920. W szczytowym momencie służyło w nim trochę ponad 100 ochotników.

Pierwszym, wielkim zwycięstwem Brygady była zasadzka pod Kilmichael 22.10.1920. Charlie Hurley zorganizował lotną kolumnę 36 ochotników. Uzbrojeni w karabiny (każdy z bojowników IRA dostał tylko 35 pocisków), dwa domowej roboty granaty i kilka XIX wiecznych rewolwerów pomaszerowali w kierunku Dus a' Bharraigh i zajęli pozycje na wzgórzach górujących nad okoliczną drogą, którą regularnie przejeżdżał patrol RIC. Tom Barry, weteran I wojny światowej, w pożyczonym mundurze oficera IRA staje na środku drogi. Kierowca ciężarówki zwalnia myśląc, że ma do czynienia z brytyjskim oficerem. Na dźwięk jego gwizdka ochotnicy podzieleni na trzy drużyny otwierają ogień. Zasadzka okazuje się olbrzymim sukcesem - spośród 18 żołnierzy korony ginie 16, przy stratach własnych 3 ochotników.***

Ocaleni członkowie RIC mówią o setkach dobrze uzbrojonych żołnierzy IRA, którzy otworzyli do nich ogień. Żołnierze jednostek pomocniczych niechętnie opuszczają względnie bezpieczne miasta. Prasa tworzy sensacyjne artykuły o domniemanych masakrach przeprowadzanych przez członków IRA. Okupanci po raz pierwszy od wielu lat przestają czuć się bezpiecznie

Gdzie te szyderstwa i żarty, którymi nas zasypywaliście,

gdy nasi bohaterowie roku 1916 zostali straceni?**

W najbliższych miesiącach dochodzi do kilku potyczek m.in. 2.02.1921 brygada wydostaje się z brytyjskiego okrążenia Burgatia House. Niemal dwa tygodnie później szczęście się odwraca - zasadzka na wypełniony żołnierzami Essex Regiment pociąg w mieście Upton jest porażką. W wyniku starcia poważne rany odnosi Charlie Hurley, ginie 8 cywili i co najmniej 3 bojowników IRA. Zaczyna się "czarna seria" - w ciągu dwóch tygodni kilkunastu (niektóre źródła mówią o ponad 20) ochotników ginie bądź zostaje aresztowanych. 

Niektórzy myśleli o swoich matkach i żonach,

niektórzy myśleli o swoich rodzinnych, irlandzkich domach.

(...)

Kiedy wymaszerowali z Cork prosto ku swojej zgubie.

Wtem rozległ się rozkaz: "Chłopcy, bagnet na broń!",

i dzielni chłopcy z bagnetami ruszyli w bój.

Odważnie walczyli i umierali za ukochaną Irlandię,

samotnie w lasach Upton, walcząc za Sinn Fein****

Brytyjczycy triumfują. Stacjonujący w Cork pułk piechoty z Essex zbiera 1200 żołnierzy, RIC wystawia 120 policjantów. Ich zadanie jest proste - otoczyć i zniszczyć 3 Brygadę IRA z Cork. 19.03.1921 otaczają wioskę Crossbarry. Pierwszą ofiarą jest dowódca brygady Charlie Hurley, zabity w swoim łóżku około godziny 6:30. Brytyjczycy działają jednak zachowawczo, czekając na posiłki. Tom Barry dowiadując się o zasadzce od mieszkanki wioski, szybko mobilizuje 104 żołnierzy IRA. Około godziny 8 brygada zajmuje centralne skrzyżowanie w Crossbarry. Brytyjczycy, powoli osiągający centrum wioski zostają ostrzelani. Wymiana ognia odbywa się na bardzo krótkim dystansie, w ruch idą kolby i bagnety. Zaskoczeni żołnierze brytyjscy tracą około 15 ludzi, przy relatywnie niskich stratach IRA wynoszących 3 ochotników. Irlandczycy wykorzystują sukces i wycofują się w stronę Gurranereigh, wysadzając za sobą most nad rzeką Owenabue. Dowodzący pułkiem z Essex major Arthur Percival próbuje, widząc wycofujących się ochotników, bezskutecznie zorganizować pogoń.

Więc pamiętajcie o chłopcach z Crossbarry, 

którzy zmusili Brytyjczyków do ucieczki.

Dowodził nimi generał Tom Barry.

19 marca 1921 roku.*****

Ostatnią większą akcją bojową 3 Brygady IRA z Cork jest wysadzenie koszar RIC w Rosscarbery pod koniec marca 1921. Oddziałowi udało się jednak przetrwać do lipcowego rozejmu, siejąc terror wśród czarno-brązowych*, żołnierzy brytyjskich i członków RIC.

Tom Barry weźmie udział w wojnie domowej po stronie przeciwników Wolnego Państwa Irlandzkiego. Umrze 2 lipca 1980 w wieku 83 lat w swoim ukochanym Cork.

Spis ilustracji:

1. Tom Barry
   

2. Charlie Hurley
   

3. Żołnierze 3 Brygada IRA z Cork
   

4. Czarno-Brązowi i oddziały pomocnicze RIC
   

5. Pomnik poświęcony Bitwie pod Crossbarry
   

Poprzednie wpisy o historii Irlandii:

1. Powstanie Wielkanocne
   

2. "Johnny I hardly knew Ye"
   

3. Cathal Brugha
   

*Black and Tans - popularna nazwa brytyjskich ochotników, głównie weteranów I wojny światowej, pochodząca od charakterystycznego umundurowania

** fragment tradycyjnego rebel songu "Come Out Ye Black and Tans"

*** Ken Loach w filmie "Wiatr buszujący w jęczmieniu" pokaże bardzo podobną zasadzkę, jednak nie jest powiedziane wprost, że chodzi o Kilmichael. Fabularyzowany przebieg starcia różni się w szczegółach od tego historycznego.

**** fragment tradycyjnego rebel songu "The Lonely Woods of Upton"

***** fragment piosenki "The Boys of Crossbarry" zespołu The Paddy Boys

#pierogkulturalny #historia #ciekawostkihistoryczne #irlandia #historycznewiersze