#antycznyrzym

3
2074

Relief rzymski ukazujący trzy sceny

Relief rzymski ukazujący trzy sceny. W środkowej części dziełą widzimy boga Silenusa (bóstwo przyrody) w otoczeniu młodych Satyrów; w lewej i prawej części znajdują się osoby biorące udział w kulcie. Obiekt datowany na I wiek n.e.; Artefakt znajduje się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Neapolu.

https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/relief-rzymski-ukazujacy-trzy-sceny/

#imperiumromanum #rzym #ciekawostki #antycznyrzym #historia #ciekawostkihistoryczne #gruparatowaniapoziomu #ancientrome #rzym #venividivici

-----------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

e81ab6b0-9785-4f62-8c39-cd15d2b45c6b

Zaloguj się aby komentować

Recenzja: „Lew”


Książka „Lew” autorstwa Conna Igguldena to powieść historyczna, z nowego cyklu „Złoty wiek”, której akcja toczy się w starożytnej Grecji w V wieku p.n.e. i przedstawia burzliwe czasy rywalizacji miast greckich z nadchodzącym zagrożeniem perskim. Książka wydana została przez wydawnictwo REBIS.


Conn Iggulden to znany na całym świecie brytyjski pisarz powieści historycznych, z różnych dziejów i miejsc świata. Tym razem autor na tapetę wziął jedne z najciekawszych czasów w historii antycznej Grecji – V wiek p.n.e., kiedy to miasta greckie mierzą się z zagrożeniem ze wschodu – perską armią króla Kserksesa – i osiągają przewagę. Przełomowym momentem było zawiązanie przez miasta greckie Związku Hellenów w 481 roku p.n.e. i pokonanie floty perskiej pod Salaminą, rok później. Wydarzenie to zmotywowało Greków do dalszej walki i finalnego pokonania zagrożenia. Jak się okazało, wspólny wróg pozwolił skonfliktowanym miasto greckim zawiązać współpracę i odłożyć waśnie.


W armii greckiej walczą Kimon i Perykles, późniejsi wybitni mężowie stanu Aten, którzy ze sobą rywalizują. W czasie walk zdobywają m.in. wyspę Cypr czy toczą starcia na ziemi perskiej. Autor książki swoją uwagę skupia przede wszystim na Kimonie, który jako starszy i bardziej dojrzały mężczyzna od Peryklesa, buduje swoją reputację na scenie politycznej Aten.

Poza przedstawianiem walk i skomplikowanej sceny politycznej Aten, autor opisuje w bardzo ciekawy sposób teatr, festiwal Dionizosa oraz życie społeczne tamtych czasów.


Na plus pozycji z pewnością zaliczyć należy bardzo ładną okładkę, wyraźną czcionkę, dodanie mapki poglądowej Grecji oraz notę historyczną, w której autor odnosi się do opisywanych czasów oraz przedstawia swoje inwencje. Na minus, brak podanych dat; ciężko odnaleźć się w omawianych wydarzeniach.


Podsumowując, książka jest bardzo ciekawą propozycją dla pasjonatów antycznej Grecji. Do naszych rąk trafia żywiołowa opowieść o burzliwym okresie V wieku p.n.e., kiedy Grecja musi powstrzymać zagrożenie perskie, a Kimon jako „Lew” wyrasta na wiodącą postać Aten. Jak się jednak okazuje, wspólne zagrożenie jest jedynym czynnikiem, które łączy miasta greckie; stopniowo coraz wyraźniej dostrzegalny jest konflikt interesów Aten ze Spartą.


Gdzie kupić? https://www.poczytaj.pl/ksiazka/lew-iggulden-conn,580632?pp=5


https://imperiumromanum.pl/recenzje/recenzja-lew/


#imperiumromanum #ksiazki #recenzja #ciekawostki #historia #rzym #antycznyrzym #gruparatowaniapoziomu #listaimperiumromanum #ciekawostkihistoryczne #ancientrome #wojsko #europa #swiat #militaria #qualitycontent #archeologia

1b0c4a5a-e33c-4821-8571-9dd48a13c76c

Zaloguj się aby komentować

Łaźnie rzymskie w Serbii


Pozostałości po rzymskich łaźniach publicznych w serbskim mieście Čačak. Łaźnie posiadały kilka pomieszczeń, baseny z ciepłą i zimną wodą oraz hypocaustum – system ogrzewania podłogowego i ściennego.


Wykopaliska ujawniły nie tylko pozostałości ścian budowli, ale i liczne przedmioty codziennego użytku, takie jak ceramikę, szkło, naczynia, biżuterię i monety.


Łaźnia została zbudowana w III, a była używana do IV wieku n.e. Zniszczona została przez Gotów, w trakcie najazdu.


https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/laznie-rzymskie-w-serbii/


#rzym #antycznyrzym #imperiumromanum #historia #ciekawostki #gruparatowaniapoziomu #listaimperiumromanum #ciekawostkihistoryczne #ancientrome #wojsko #europa #swiat #militaria #venividivici #qualitycontent #archeologia

--------------------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

33c03841-97d4-4b1a-9f1f-d9a939b16b6c

Zaloguj się aby komentować

Tego dnia w Rzymie

Tego dnia, 116 n.e. – cesarz Trajan wysłał laureatae do rzymskiego Senatu z informacją o swoich zwycięstwach w Partii.

https://imperiumromanum.pl/tego-dnia-w-rzymie/#16-2


#imperiumromanum #ciekawostki #antycznyrzym #tegodniawrzymie #wydarzenia #gruparatowaniapoziomu #historia #tegodnia #tegodniawrzymie #ancientrome #rzym #venividivici #liganauki

6eb60831-c054-41b3-97ba-110a58bebc4c

Zaloguj się aby komentować

Rzeźba Wenus Felix

Rzeźba Wenus Felix („Szczęśliwa”), bogini miłości. Obiekt datowany na II wiek n.e., który jest kopią grecką z II-I wieku p.n.e. Artefakt znajduje się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Neapolu.

https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/rzezba-wenus-felix/

#imperiumromanum #rzym #ciekawostki #antycznyrzym #historia #ciekawostkihistoryczne #gruparatowaniapoziomu #ancientrome #rzym #venividivici

-----------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

c2fdd063-435b-4e60-9edb-56e1530f4030

Zaloguj się aby komentować

Rekonstrukcja nimfeum w Ammanie


Rekonstrukcja nimfeum w Ammanie (Jordania), który powstał w II wieku n.e. Był to kompleks fontann i basenów, która miały na celu czczenie Nimf. Badacze uważają, że nimfeum posiadało liczący 600 m kw. basen, o głębokości trzech metrów. Budowla była charakterystycznym elementem miast antycznych i często znajdowała się w reprezentacyjnym miejscu.


https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/rekonstrukcja-nimfeum-w-ammanie/


#rzym #antycznyrzym #imperiumromanum #historia #ciekawostki #gruparatowaniapoziomu #listaimperiumromanum #ciekawostkihistoryczne #ancientrome #wojsko #europa #swiat #militaria #venividivici #qualitycontent #archeologia

--------------------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

16b7998e-b976-4b1c-bab8-a3762047295a

Zaloguj się aby komentować

Wenus na tle amfiteatru w Pompejach

Wenus na tle amfiteatru w Pompejach. Rzeźba znajduje się w Parku Archeologicznym w Pompejach i datowana jest na I wiek n.e.

https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/wenus-na-tle-amfiteatru-w-pompejach/

#imperiumromanum #rzym #ciekawostki #antycznyrzym #historia #ciekawostkihistoryczne #gruparatowaniapoziomu #ancientrome #rzym #venividivici

-----------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

ee538e9d-6341-49be-8b7e-c4dde3abc383

Zaloguj się aby komentować

Z okazji 14 lutego chciałbym życzyć wam szczęśliwej rocznicy mianowania Juliusza Cezara na dyktatora.

#historia #antycznyrzym #heheszki

Tego dnia w Rzymie

Tego dnia, 44 p.n.e. – Gajusz Juliusz Cezar został obwołany przez senat Republiki Rzymskiej dyktatorem wieczystym (dictator in perpetuum, na monetach widoczne jako DICT PERPETVO), najwyższym kapłanem, imperatorem i ojcem ojczyzny. Próbowano go obwołać królem Rzymu, ale Cezar odmówił, gdyż funkcja ta od czasów Tarkwiniuszy była przez lud znienawidzona, ponadto Cezar nadal starał się zachowywać pozory republikańskiej legalności. Mimo wszystko Cezar jednak w praktyce był najważniejsza personą Rzymu. Jak się okazało niedługo.

https://imperiumromanum.pl/tego-dnia-w-rzymie/#14-2


#imperiumromanum #ciekawostki #antycznyrzym #tegodniawrzymie #wydarzenia #gruparatowaniapoziomu #historia #tegodnia #tegodniawrzymie #ancientrome #rzym #venividivici #liganauki

d810e7d7-c14a-4b16-b60b-b2b18b2e3d7e

Zaloguj się aby komentować

Rzymskie dzwonki wietrzne

Rzymskie dzwonki wietrzne (tintinnabulum) w kształcie postaci z wielkim fallusem. Wieszano je zazwyczaj w progu sklepu lub perystylu (wewnętrzny dziedziniec domostwa), gdzie wiatr wprawiał je w brzęczenie. Fallus był symbolem chroniącym od nieszczęścia. Artefakt znajduje się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Neapolu.

https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/rzymskie-dzwonki-wietrzne/

#imperiumromanum #rzym #ciekawostki #antycznyrzym #historia #ciekawostkihistoryczne #gruparatowaniapoziomu #ancientrome #rzym #venividivici

-----------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

3ba21b63-c9c8-4339-88ad-7a5e27779111

Zaloguj się aby komentować

Rzymskie początki Walentynek


Możliwe, że zwyczaje związane z obchodzeniem Walentynek nawiązują do starożytnego święta rzymskiego, zwanego Luperkaliami, obchodzonego 15 lutego ku czci bożka Fauna lub pierwotnie staroitalskiego boga pasterzy Luperkusa, który chronił ich stada przed wilkami.


Święto obchodzono w jaskini Lupercal na Palatynie, gdzie według wierzeń legendarni założyciele Rzymu, bliźniacy Romulus i Remus, byli karmieni przez wilczycę. Następnie składano ofiary z dwóch kozłów i psa, a kapłani nazywani Luperkami, ubrani tylko w skórę świeżo zabitego kozła, obiegali wzgórze Palatynu i uderzali przechodniów rzemieniami (februa) ze skór zwierząt ofiarnych. Szczególnie chętnie uderzeniom poddawały się bezdzietne kobiety, co miało gwarantować płodność, a innym napotkanym – oczyszczenie od zmazy i skazy minionego roku.


Sama nazwa pochodzi od św. Walentego. Walenty z wykształcenia był lekarzem, z powołania duchownym. Żył w III wieku n.e. w za panowania cesarza Klaudiusza II Gockiego. Cesarz ten za namową swoich doradców zabronił młodym mężczyznom wchodzić w związki małżeńskie w wieku od 18 do 37 lat. Uważał on, że najlepszymi żołnierzami są legioniści niemający rodzin. Zakaz ten złamał biskup Walenty i błogosławił śluby młodych legionistów. Został za to wtrącony do więzienia, gdzie zakochał się w niewidomej córce swojego strażnika. Legenda mówi, że jego narzeczona pod wpływem tej miłości odzyskała wzrok. Gdy o tym dowiedział się cesarz, kazał zabić Walentego. W przeddzień egzekucji Walenty napisał list do swojej ukochanej, który podpisał: „Od Twojego Walentego”. Egzekucję wykonano 14 lutego 269 n.e.


https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/rzymskie-poczatki-walentynek/


#imperiumromanum #ciekawostki #historia #rzym #antycznyrzym #gruparatowaniapoziomu #listaimperiumromanum #ciekawostkihistoryczne #ancientrome #wojsko #europa #swiat #militaria #qualitycontent #archeologia

-----------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na social media, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

f6662889-08dd-4ae4-871a-cb032b82621c

Zaloguj się aby komentować

Tego dnia w Rzymie

Tego dnia, rozpoczynały się Parentalia. W tych dniach Rzymianie odwiedzali groby swoich przodków na cmentarzach znajdujących się za miastem, poza świętą granicę pomerium. Zanosili im podarki (sacrificia): kwiaty – najczęściej fiołki, sól, pszenicę, chleb maczany w winie, mleko i wino, karmiąc ich w ten sposób, aby nie szkodzili żyjącym. Obchody kończyły 21 lutego.

https://imperiumromanum.pl/tego-dnia-w-rzymie/#13-2


#imperiumromanum #ciekawostki #antycznyrzym #tegodniawrzymie #wydarzenia #gruparatowaniapoziomu #historia #tegodnia #tegodniawrzymie #ancientrome #rzym #venividivici #liganauki

81e8e7dc-3dda-40c8-bff7-090a8959e068

Zaloguj się aby komentować

Nogi od stołu rzymskiego

Nogi od stołu rzymskiego. Obiekt wykonano z brązu i udekorowany został głowami koni. Obiekt datowany na I wiek n.e.; odkryty w okolicach Wezuwiusza. Artefakt znajduje się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Neapolu.

https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/nogi-od-stolu-rzymskiego/

#imperiumromanum #rzym #ciekawostki #antycznyrzym #historia #ciekawostkihistoryczne #gruparatowaniapoziomu #ancientrome #rzym #venividivici

-----------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

9698a8e0-2d0f-4a41-8d5e-45502f19c718
Johnnoosh

Składany stół, nieźle

Zaloguj się aby komentować

Model Porta Nigra


Model Porta Nigra („Czarna Brama”) i umocnień rzymskich wraz ze zdjęciem zachowanej bramy. Zabytek znajduje się w Trewirze (rzymska Augusta Trevorum) w zachodnich Niemczech.


Ocenia się, że brama powstała w II wieku n.e. Nie została w pełni zakończona, jednak służyła jako główna brama wjazdowa od strony północnej.


Po upadku Rzymu brama była stopniowo rozbierana z budulca, by z czasem stać się miejscem o charakterze sakralnym.


https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/model-porta-nigra/


#rzym #antycznyrzym #imperiumromanum #historia #ciekawostki #gruparatowaniapoziomu #listaimperiumromanum #ciekawostkihistoryczne #ancientrome #wojsko #europa #swiat #militaria #venividivici #qualitycontent #archeologia

--------------------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

1cbf43a7-aa77-4595-868d-adf6390442d3

Zaloguj się aby komentować

Tego dnia w Rzymie

Tego dnia, 41 n.e. – urodził się Brytanik, syn cesarza Klaudiusza i Messaliny. Jego pierwotne imię Germanik zamieniono na Brytanik dla uczczenia podboju Brytanii przez ojca w 43 n.e. Jako jedyny żyjący syn cesarza był głównym kandydatem do majątku i tytułów ojca. Jego pozycji nie zachwiała nawet otwarta zdrada jego matki Messaliny i jej skazanie na śmierć w 48 n.e. Dopiero kolejny ślub Klaudiusza z własną bratanicą Agrypiną i adopcja w roku 50 jej syna z poprzedniego małżeństwa – Nerona, osłabiły prawa rodzonego syna do dziedzictwa ojca. Ostatecznie Brytanik zginął za pewne z rozkazu Nerona.

https://imperiumromanum.pl/tego-dnia-w-rzymie/#12-2


#imperiumromanum #ciekawostki #antycznyrzym #tegodniawrzymie #wydarzenia #gruparatowaniapoziomu #historia #tegodnia #tegodniawrzymie #ancientrome #rzym #venividivici #liganauki

2619898f-2e04-4607-ab6a-0fb051cc313a
moll

@imperiumromanum zapewne piszemy łącznie

Zaloguj się aby komentować

Rzeźba rzymskiego obywatela w todze

Rzeźba rzymskiego obywatela w todze. Artefakt znajduje się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Neapolu.

https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/rzezba-rzymskiego-obywatela-w-todze/

#imperiumromanum #rzym #ciekawostki #antycznyrzym #historia #ciekawostkihistoryczne #gruparatowaniapoziomu #ancientrome #rzym #venividivici

-----------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

6787706f-a1d0-429d-95d0-1aa1b804a2ce

Zaloguj się aby komentować

Galeriusz – podstępny sprzedawca kapusty


W roku 294 n.e. król Persji – Narses, syn wielkiego Szapura I poprowadził niespodziewaną inwazję na Imperium Rzymskie. Galeriusz pełniący urząd cezara, przy pomocy mniejszych sił opóźniał atak Sasanidów, czekając na przybycie posiłków augusta Dioklecjana.


Rywalizacja Rzymu i Persji trwała aż do 298 roku n.e., kiedy to doszło do finalnej bitwy pod Satalą. Rzymskie wojska niespodziewanie podeszły pod duży obóz Narsesa i całkowicie pokonały wrogie wojska.


Faustus z Bizancjum – antyczny pisarz z IV/V wieku n.e. – w swoim dziele „Historia Armenii” przekazał, jakoby obóz został zdobyty podstępem, przy pomocy samego Galeriusza. Według jego dzieła Galeriusz osobiście wybrał dwóch mężczyzn z armeńskiej armii (wspierającej Rzymian) i wraz z nimi udał się do bram obozu, udając sprzedawców kapusty. Galeriusz wraz z towarzyszami został wpuszczony za umocnienia i w trakcie sprzedawania warzyw wyszukał słabe punkty w fortyfikacjach wroga.


Galeriusz opuścił obóz Sasanidów, zebrał wojska i poprowadził atak na wyznaczony odcinek murów. Atak całkowicie zaskoczył nieprzygotowanych Persów. Zraniony król Persów uciekł z Armenii do Persji, a łupem Rzymian padły ogromne skarby oraz harem, które woził ze sobą władca perski. Według Ammiana Marcellinusa jeden z rzymskich żołnierzy miał zdobyć pięknie zdobioną skórzaną torbę wypełnioną perłami. Prosty legionista miał jednak wyrzucić perły, uważając je za zbędne.


https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/galeriusz-podstepny-sprzedawca-kapusty/


#rzym #antycznyrzym #imperiumromanum #historia #ciekawostki #gruparatowaniapoziomu #listaimperiumromanum #ciekawostkihistoryczne #ancientrome #wojsko #europa #swiat #militaria #venividivici #qualitycontent #archeologia

--------------------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

f31b1f68-79c8-4439-8eed-d596d4d5af8f

Zaloguj się aby komentować

Tego dnia w Rzymie

Tego dnia, 55 n.e. – w nie do końca jasnych okolicznościach umarł syn cesarza Klaudiusza i Messaliny – Brytanik. Tacyt podaje jakoby Brytanik został otruty z rozkazu Nerona podczas uczty na oczach wszystkich biesiadników przez trucicielkę Lukustę na dzień przed jego czternastymi urodzinami, gdy miał włożyć togę męską. Neron i jego matka Agrypina chcieli w ten sposób pozbyć się ostatniego, ewentualnego rywala do tronu. Brytanik został pochowany w Mauzoleum Augusta.

https://imperiumromanum.pl/tego-dnia-w-rzymie/#11-2


#imperiumromanum #ciekawostki #antycznyrzym #tegodniawrzymie #wydarzenia #gruparatowaniapoziomu #historia #tegodnia #tegodniawrzymie #ancientrome #rzym #venividivici #liganauki

5db291cd-c80a-491b-b884-95f0da35e82c
Quazu

"Tacyt podaje jakoby Brytanik został otruty z rozkazu Nerona podczas uczty na oczach wszystkich biesiadników przez trucicielkę Lukustę"

Wszyscy widzieli i nikt nie powiedział że mu się trucicielka koło żarcia kręci? Co za chuje XD

Zaloguj się aby komentować

Fragment rzymskiej rzeźby ukazującej siedzącego Jowisza na tronie

Fragment rzymskiej rzeźby ukazującej siedzącego Jowisza na tronie. Obiekt datowany jest na III wiek n.e., a jest kopią greckiego oryginału z III-I wieku p.n.e. Artefakt znajduje się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Neapolu.

https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/fragment-rzymskiej-rzezby-ukazujacej-siedzacego-jowisza-na-tronie/

#imperiumromanum #rzym #ciekawostki #antycznyrzym #historia #ciekawostkihistoryczne #gruparatowaniapoziomu #ancientrome #rzym #venividivici

-----------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

f41f0ca4-9fa2-4c55-8924-d1299adcb955

Zaloguj się aby komentować

Sokrates na rzymskim fresku


Sokrates ukazany na rzymskim fresku. Malowidło datowane jest na II-I wiek p.n.e. i odkryte zostało w Efezie, w pozostałościach atrium jednego z domów rzymskich. Obecnie obiekt znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Efezie (Turcja).


https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/sokrates-na-rzymskim-fresku/


#rzym #antycznyrzym #imperiumromanum #historia #ciekawostki #gruparatowaniapoziomu #listaimperiumromanum #ciekawostkihistoryczne #ancientrome #wojsko #europa #swiat #militaria #venividivici #qualitycontent #archeologia

--------------------------------------------------------------------------------------

Jeżeli podobają Ci się treści, jakie gromadzę na portalu oraz, którymi dzielę się na portalu, wdzięczny będę za jakiekolwiek wsparcie: https://imperiumromanum.pl/dotacje/

7e761f51-b9ed-4cd4-a22b-e0d20bb519c4

Zaloguj się aby komentować