Fajans w starożytnym Egipcie był materiałem powszechnie wykorzystywanym do produkcji naprawdę różnorodnych przedmiotów. Dziś kojarzony jest głównie z małymi, niebiesko-zielonymi eksponatami, które znajdujemy na wystawach muzealnych. Jednak dla starożytnych Egipcjan fajans był czymś więcej, niż materiałem użytkowym. W ramach prac wykopaliskowych Polsko-Słowackiej Misji Archeologicznej na stanowisku Tell el-Retaba, położonym w północno-wschodnim Egipcie, w sezonach 2017-2023 odkryto kilkadziesiąt zabytków fajansowych. Wszystkie zabytki wykonane z fajansu znaleziono w osadzie datowanej na Trzeci Okres Przejściowy. Analiza tych znalezisk potwierdza, że fajans poza funkcją użytkową mógł mieć właściwości symboliczne czy rytualne. Czy jednak sam materiał może nam powiedzieć coś więcej na temat samej społeczności zamieszkującej osadę Tell el-Retaba na początku I tysiąclecia przed naszą erą?
Ze względu na swój skład, fajans egipski przypomina szkło, jednak należy pamiętać, że ten szkliwiony materiał, który występował od najwcześniejszych czasów faraońskich na terenie Egiptu, różni się od faktycznego fajansu europejskiego. Ten późniejszy materiał swoją nazwę zawdzięcza włoskiemu miastu Faenza, gdzie w późnych czasach średniowiecznych rozpoczęła się produkcja tej ceramiki. Fajans egipski składał się przede wszystkim z krzemionki, którą można było otrzymać najczęściej z piasku lub otoczaków kwarcowych. Do tego, w trakcie produkcji dodawano alkalia pod postacią sody lub popiołu z roślin. Te surowce były głównymi składnikami, które łączyły się w masę tworząc rdzeń przedmiotu. Jednakże, w przeciwieństwie do tego co widzimy z zewnątrz, rdzeń nie był w kolorze niebieskim, a zamiast tego miał barwę od białej po szarą, a nawet żółto-brązową. Kolejnym kluczowym składnikiem fajansu było wapno, a w celu uzyskania niebiesko-zielonego koloru szkliwa konieczne było dodanie tlenku miedzi. To właśnie to szkliwo jest tym, co pokrywa rdzeń przedmiotu fajansowego i nadaje mu żywego koloru. Co ważne, glazura fajansu nie ograniczała się wyłącznie do niebieskich i zielonych odcieni, ponieważ od czasów Nowego Państwa powszechnym stało się produkowanie fajansowych obiektów w innych kolorach na przykład w czerwonym. [...]
#archeologia #starozytnosc #egipt #starozytnyegipt #odkryciaarcheologiczne #fajans