W starożytności tojad wykorzystywany był jako zabójcza trucizna. W średniowieczu używano go do zatruwania strzał i mieczy. W okresie renesansu w Europie był najczęściej stosowaną trucizną.
Tojadem otruto podobno Arystotelesa, zaś według Dioskurydesa jad tojadu jest tak silny, że zabija skorpiony. Zgodnie z grecką mitologią, tojad mocny stał się trujący, ponieważ spadła na niego piana z ust Cerberusa, strażnika piekielnych bram, kiedy Herkules wyciągał go z piekielnych miejsc. Medea, kapłanka bogini Hekate, usiłowała otruć swojego pasierba Tezeusza używając tojadu mocnego, aby jej rodzony syn mógł odziedziczyć tron jej męża. Uważano, że tojad mocny znajdował się wśród składników, z których wiedźmy przygotowywały maści, dzięki którym mogły latać.
Ludowa nazwa tojadu nawiązująca do jego trujących właściwości to "mordownik", nazywano go również pantofelkiem Matki Boskiej, ponieważ według porzekadła roślina ta użyczyła swoich intensywnie szafirowych płatków na pantofle dla Maryi, gdy ta zdarła trzewiki uciekając z Dzieciątkiem Jezus i z Józefem do Egiptu.
Tojad mocny (Aconitum napellus Rchb.) jest gatunkiem rośliny należącym do rodziny jaskrowatych. Występuje w strefie klimatu umiarkowanego Eurazji. Nazwa Aconitum może pochodzić od greckiego słowa „akone”, co znaczy „skalisty” lub „urwisty”, ponieważ tojad mocny lubi rosnąć właśnie w takich miejscach. W Polsce występuje w Sudetach i Karpatach.
Tojad kwitnie od czerwca do sierpnia, zależnie od wysokości stanowiska n.p.m. Zapylany jest wyłącznie przez trzmiele. Na świecie zasięg tojadu mocnego pokrywa się z zasięgiem trzmiela.
Korzeń tojadu jest bulwiasty, o barwie czarnobrunatnej. Dzięki silnemu systemowi korzeniowemu tojad umacnia w górach osypujące się zbocza. Zioło można spotkać także w ogrodach jako roślinę uprawianą ze względu na swój wygląd. Należy jednak pamiętać, że rośliny tej nie należy sadzić w bliskim sąsiedztwie takich warzyw jak chrzan lub seler korzeniowy, ponieważ może się zdarzyć, że zamiast korzenia selera wyrwiemy korzeń tojadu mocnego.
Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Bywa zrywana ze względu na swoje ładne kwiaty lub przesadzana do ogródków przydomowych. Tojad jest dobrze chroniony. Większość jego stanowisk znajduje się na obszarach chronionych: w tatrzańskim i babiogórskim parku narodowym oraz w rezerwatach, np. Rezerwat przyrody pod Rysianką.
Tojad mocny był pierwotnie używany w leczeniu bólu, artretyzmu, zapalenia, chorób skórnych oraz nerwobóli. Ekstrakt z tojadu działa bardzo szybko, stając się aktywnym farmakologicznie w kilka minut po spożyciu. Alkaloidy znalezione w roślinie posiadają właściwości przeciwbólowe oraz przeciwzapalne.
Ze względu na niebezpieczeństwo przedawkowania akonityna została wycofana z lecznictwa wielu krajów. Zaledwie 1 łyżeczka korzenia lub jego przetworu może spowodować porażenie mięśnia sercowego czy układu oddechowego. Dlatego też, pomimo jego użycia na przestrzeni wieków, tojad mocny nie jest obecnie rekomendowany przez tzw. niemiecką komisję E, grupę niemieckich ekspertów zajmujących się szacowaniem roślin leczniczych pod względem ich skuteczności oraz bezpieczeństwa.
Bydło i owce instynktownie nie jedzą tej rośliny. Akonityna początkowo działa pobudzająco, a potem paraliżująco na nerwy czuciowe i ruchowe, co może spowodować śmierć wskutek paraliżu mięśni oddechowych i zatrzymania pracy serca. Może wnikać również przez skórę.
#necrobook #tojad #kwiaty